Οι πρώτες ηχογραφήσεις Κρητικής μουσικής

Σχετικά με τις πρώτες, τις αρχέγονες ηχογραφήσεις κρητικής μουσικής το τοπίο είναι πολυ ομιχλώδες. Σήμερα αν ρωτήσει κανεις το μέσο κρητικό, που και πως και πότε γράφτηκαν τα πρώτα κρητικα τραγούδια δε νομίζω να βρεθεί ένας στους 10.000 να ξέρει... Ομως γνωρίζουμε τόσα και τόσα άχρηστα πράγματα, που έχουν να κάνουν με ξένες και αλλότριες κουλτούρες και που μοιραία ξεχνάμε, για να αναπληρώσουμε με κατι άλλο και ούτω καθεξής... ιδίως τώρα σε ημέρες άγριας κρίσης είναι το τελευταίο που θα μπορούσε να ενδιαφέρεται κανεις !!

Επειδή όμως εμάς μας απασχολεί το ζήτημα και δεν είναι και ιδιαίτερα δύσκολο να το ψάξει κανεις, θα κάνουμε μία προσπάθεια να ρίξουμε λίγο φως...

Ενας άλλος ανασχετικός παράγοντας είναι οι διάφοροι τοπικισμοί και οι εμμονές, που δεν αφήνουν να αρθρώσει κανεις μία κουβέντα μήπως και θίξει κατεστημένες και παγιωμένες απόψεις και καταστάσεις.

Ενας ακόμα μεγαλύτερος ανασχετικός παράγοντας, είναι και η ανυπαρξία ενδιαφέροντος απο εταιρείες δίσκων αλλά και συλλέκτες, αφενός να κυκλοφορήσουν αφετέρου να δώσουν υλικό, που οι μεν θεωρούν αντιεμπορικό, οι δε πανάκριβο και σπάνιο...

Το 1982 η εταιρεία ΑΕΜΕ κυκλοφόρησε το διπλό δίσκο βινυλίου (LP) "Πρωτομάστορες" που ήταν σε επιμέλεια Στέλιου Αεράκη, βασισμένο σε υλικό του Γιώργη Γκόγκα, συλλέκτη, στιχουργού και ρέκτη της κρητικής παράδοσης. Ηταν μια πολυ προσεγμένη δουλειά όπου έδωσε φωτογραφίες μουσικών οργάνων ο Φοίβος Ανωγειανάκης, φωτογραφίες των μουσικών ο Μανώλης Δουλγεράκης απο το περιοδικό "Κρητικά θέματα" , ενω ο Νίκος Κακαουνάκης έγραψε ένα σημείωμα.

Σε αυτη την έκδοση περιλήφθηκαν 24 τραγούδια. Αυτα ήταν με τους μουσικούς :

Λαγός-Μπαξεβάνης : 5

Φουσταλιέρης- Μπαξεβάνης : 4

Μπαξεβάνης - λαϊκή ορχήστρα Τούντα : 4

Καρεκλάς - Φουσταλιέρης : 3

Ροδινός - Μπαξεβάνης : 2 

Φουσταλιέρης-Μπαξεβάνης-Λαυρεντία : 1

Μαύρος - Κουτσουρέλης : 1

Κουτσουρέλης : 1

Καλογρίδης : 1

Χαρίλαος : 1

Καλογερίδης : 1

Αν θελήσουμε να κάνουμε κάποια στατιστικά θα δούμε ότι ο Μπαξεβάνης εμφανίζεται σε 19 απο τις 24 ηχογραφήσεις, ο Φουσταλιέρης σε 8, ο Λαγός σε 5, ο Καρεκλάς σε 3, ο Ροδινός σε 2 και ο μη Ρεθυμνιώτης Κουτσουρέλης σε 2. Οι άλλοι μουσικοί εμφανίζονται μόνο σε 1 ηχογράφηση.

Κάποιες πρόσφατες πληροφορίες λένε ότι οι δίσκοι με τον Μπαξεβάνη ήταν το κυρίως μέρος της συλλογής που ανήκε στον αδελφό του Γιάννη Μπερνιδάκη ή Μπαξεβάνη, ο οποίος στα μέσα της δεκαετίας του 1960 μετέγραψε σε μπομπινόφωνο και κατόπιν μέσω κάποιας κασέτας κατέληξαν στον Αεράκη.

Σίγουρα όμως για τα χρόνια εκείνα μιλάμε για μια αξιόλογη δουλειά, που αν δεν την έκανε κρητικός, ίσως να αργούσε πολυ ακόμα... Η αποδοχή της έκδοσης αυτης απο τον κόσμο ήταν κάτι το μοναδικό !! Πρέπει να πούλησε πολλά αντίτυπα. Εκτος αυτου όμως άνοιξε δρόμο σε μια επιστροφή στα παλιά, οι νέοι έμαθαν τον Ροδινό, τον Λαγο, τον Καρεκλά, τον Μπαξεβάνη αλλά και τον Φουσταλιέρη που ζούσε, 70χρονος τότε και τα τραγούδια του μάλιστα αυτα έμελε να γίνουν ξανα επιτυχίες στο πανελλήνιο και να γνωρίσουν εκατοντάδες επανεκτελέσεις !!! Οι ηχογραφήσεις ήταν της περιόδου 1933-1940 και ορισμένες της περιόδου 1946-1950. 

Αργότερα, το 1990, ο Χανιώτικος σύλλογος "Χάρχαλης" κυκλοφόρησε το διπλό δίσκο  "Ενθυμήματα" όπου συμπεριλήφθηκαν κατα κύριο λόγο Χανιώτες μουσικοί. Τα τραγούδια αυτα ήταν με τους μουσικούς :

Κώστας Παπαδάκης-Ναύτης : 4

Μαύρος-Κουτσουρέλης : 3

Κώστας Παπαδάκης-Σημαντηράκης-Σκουλόγιαννης : 2 

Χάρχαλης-Μαυροδημήτρης : 2

Γαλαθιανάκης-Τζινευράκης-Γαλάνης : 2

Καλογερίδης : 2

Μαύρος-Κουτσουρέλης-Κορονιωτάκης : 2

Μαύρος-Κουτσουρέλης-Τζινευράκης : 1 

Μαριάνος-Κουτσουρέλης : 1

Μαύρος-Γ.Κουτσουρέλης-Σ.Κουτσουρέλης : 1

Κουτσουρέλης-Τζινευράκης : 1

Κουτσουρέλης-Κορονιωτάκης : 1

Γ.Κουτσουρέλης-Σ.Κουτσουρέλης : 1

Φουσταλιέρης-Μπαξεβάνης-Π.Μπερνιδάκης : 1

Εδω εμφανίζεται ο Γιώργος Κουτσουρέλης σε 11 ηχογραφήσεις, ο Νίκος Σαριδάκης ή Μαύρος σε 7, ο Κώστας Παπαδάκης σε 6 και οι άλλοι σε 2 ή 1.

Μετά το 1990 απο την εταιρεία πλέον του Αεράκη, εκδόθηκαν οι "Πρωτομάστορες", μία κασετίνα απο 10 cd με περισσότερο υλικό απο περισσότερους καλλιτέχνες. Εδω συμπεριλήφθηκαν πλέον του πρώτου δίσκου, οι : Χάρχαλης, Καραβίτης, Δερμιτζογιάννης, Σκορδαλός, Παπαδογιάννης, Πασπαράκης και Μουντάκης ενω και απο τους μουσικούς της πρώτης έκδοσης εδω επανακυκλοφόρησαν πολλα περισσότερα τραγούδια !!

Παράλληλα σε εκδόσεις των Π.Κουνάδη, Π.Ταμπούρη και άλλων, περιλήφθηκαν αρκετά τραγούδια κρητικά ενω άρχισαν πλέον και οι κρητικές εταιρείες να κυκλοφορούν cd με παλιές ηχογράφησεις, κάπως όμως χύμα, χωρις διάθεση έρευνας ή περαιτέρω παράθεσης του συνόλου των παλιών ηχογραφήσεων. 

Επρεπε να πάμε στο 2006 όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο του Διονύση Μανιάτη με την δισκογραφία των 78 στροφών, όπου με ευκολία πλέον μπορούμε να δούμε ποια είναι τα κρητικά τραγούδια στις 78 στροφές και αυτα ήταν περίπου 400. Περίπου, διότι κάποια είναι ερμηνευμένα απο μη κρητικούς και κάποιος μελετητής μπορεί να μην τα αποδεχθεί, διότι κάποια άλλα αναφέρονται σαν ρεμπέτικα ενω μπορούν να συμπεριληφθούν κλπ Υπάρχουν όμως και κάποια που δεν συμπεριλαμβάνονται στο βιβλίο αυτο και συνολικά μπορούμε να τα ανεβάσουμε στα 420 περίπου, τραγούδια κρητικά απο το 1909 έω το 1959. 

Σε αυτα θα πρέπει να συμπεριλάβουμε τις 3 ηχογραφήσεις του Μιχ.Πολυχρονάκη λυράρη, στο Γκέρλιτς, το 1917, που ακόμα δεν έχουν επανεκδοθεί. Επίσης κάποιοι μιλάνε για "κυλίνδρους" με τραγούδια του Κουφιανού και ίσως βρεθούν κύλινδροι και με άλλους μουσικούς στην Αμερική...

Οι αντιρήσεις και οι αμφιβολίες ξεκινάνε απο τα πρώτα χρόνια των ηχογραφήσεων αυτων, όταν βλέπουμε το πρώτο σχετιζόμενο με την Κρήτη τραγούδι, να κάνει την εμφάνιση του με την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΣΤΟΥΔΙΑΝΤΙΝΑ στην Κωνσταντινούπολη το 1909, την "Κρητικιά" !!

Για την "Κρητικιά" μας έχουν μιλήσει συχνά οι ερευνητές Γ.Παπαδάκης και Π.Κουνάδης αλλά εμεις ακόμα να την ακούσουμε... Απο ένα μικρό κομμάτι που βρήκα απο συλλέκτη, μπορω λοιπον να πω ευθαρσώς (εδω γελάνε..) ότι πρόκειται για το πολυ γνωστό "Τα βάσανα μου χαίρομαι". Το τραγούδι αυτο ηχογραφήθηκε συνολικά 8 φορές, απο το 1909 έως το 1927, με τίτλο "Κρητικιά", ενω υπάρχει και μια παραλλαγή με κάποιον Μιχαλάκη και τον τίτλο "Σαν πας στην Κρήτη", στα 1910.

Ποιος να ξέρει άραγε την ιστορία αυτου του τραγουδιού ;; Πρωτοακούστηκε στην Πόλη και μετά ήρθε στην Κρήτη ; ή μήπως οι Εστουδιαντίνες εκτέλεσαν ένα ήδη γνωστό κρητικό τραγούδι ;; Πάντως η χρονιά 1909 είναι σημαδιακή αφου τότε ο Βενιζέλος καλείται στην Αθήνα να ηγηθεί κυβέρνησης εν όσω η Κρήτη είναι ακόμα υπο καθεστώς ανεξαρτησίας !!

Οι επόμενες ηχογραφήσεις είναι στα 1917, όταν η Ελλάδα είναι σε πόλεμο. Εκτος απο τους σκοπούς που έγραψε ο Πολυχρονάκης στο Γκέρλιτς της Γερμανίας στα πλαίσια καταγραφής απο Πανεπστήμιο, στις ΗΠΑ στην εταιρεία Victor κυκλοφόρησαν 4 σκοποί οργανικοί με λύρα και λαγούτο. Σε κάποιο απο αυτα ακούγεται η προσφώνηση "γειά σου Ρέθεμνος"...