Τον Απρίλη του 1935, η ποιήτρια Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου (το μεγάλο τραύμα της ζωής του ποιητή και συζύγου της Γιώργου Βαφοπούλου) ενταφιάζεται στην Ευαγγελίστρια της Θεσσαλονίκης, "λευκοτέρα χιόνος". Μόλις άνοιγε τα ποιητικά φτερά της, ομόκεντρη της Πολυδούρη, παρορμητική και γνήσια στα αισθήματά της, "ήθελα νάμουνα πουλί / με στοματάκι φραουλί", πέθανε στα 27 της χρόνια εξαιτίας ακριβώς ενός θέματος του πνευματικού μεσοπολέμου, των αδιεξόδων της φθίσης. Πρόλαβε ωστόσο στα 1931 να εκδώσει τη μοναδική συλλογή της, με τίτλο "Νύχτες Αγρύπνιας". Πενήντα τόσα ποιήματα, ανισομερή αλλά υποψιασμένα και ήδη με προχωρημένες προσωπικές γραφές -μια ελάχιστη θέση, στην ανθολογία της Νεοελληνικής Ποίησης, της Ανθούλας Σταθοπούλου - Βαφοπούλου υπάρχει. Έναν χρόνο μετά τον θάνατό της, με εισήγηση του δημάρχου της πόλεως Ν. Μάνου και με κύριο πρόλογο του ακαδημαϊκού (τότε) Γρηγορίου Ξενοπούλου, εκδίδεται ο τόμος "Έργα" -ποιήματα, διηγήματα, δράματα- της ποιήτριας. Όπου, μέσα στον τόμο, σελίδες 106-107 / νέα ποιήματα (προφανώς αδημοσίευτα), υπάρχει και το ποίημα "Μπορεί" - όχι από τα σπουδαιότερά της, ένα ποίημα ατμόσφαιρας και ερωτικής απόγνωσης. Πέντε τετράστιχα όλα κι όλα, μα στο τέταρτο τετράστιχο η Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου γράφει:
Μπορεί να με πλανέψουν κι άλλες
ακρογιαλιές και δειλινά,
κι αγάπες, ναύρω πιο μεγάλες,
σκλάβα σ' αυτές παντοτεινά (1933)
Η σύμπτωση είναι ακριβέστατη. Δεκαπέντε οι λέξεις του τετραστίχου και οι περισσότερες συμπίπτουν με τις λέξεις κάποιου εμβόλιμου διστίχου (στο ρεφρέν του τραγουδιού) του λαϊκού τροβαδούρου Βασίλη Τσιτσάνη -και στο ίδιο μήκος κύματος της ατμόσφαιρας του "άλλου" τετραστίχου. (Τίποτε θεμιτότερο κατά τον Πάουντ και τον Μπαρτ).Μπορεί να τόχουν πλανέψει ακρογιαλιές δειλινά και σκλαβωμένη κρατάνε για πάντα τη δόλια καρδιά. (Σ. Αλεξίου, σελ. 57, |Ο ξακουστός Τσιτσάνης|, εκδ. Κοχλίας. Μπορεί να τόχουν πλανέψει ακρογιαλιές - δειλινά, 1948, DG 6717, τραγούδι Στέλλα Χασκίλ - Βασίλης Τσιτσάνης). Τι συνέβη; Είναι γνωστή η επιμονή του Βασίλη Τσιτσάνη ν' αναζητά με πάθος τις ποιότητες των στίχων στα τραγούδια του. Η έμπνευσή του πολλαπλή (και από παντού). Στα δύσκολα μα εμπνευσμένα χρόνια της παραμονής του στη Θεσσαλονίκη, "έπεσε", φαίνεται, στα χέρια του ο τόμος "Έργα" της Ανθούλας Σταθοπούλου - Βαφοπούλου, μετά τον θάνατό της και την έκδοσή τους. Το ποίημα έκανε εντύπωση στον συνθέτη, "τούκαμνε" για τις ανάγκες του. Με εντιμότητα στον ήχο και στους ρυθμούς και στην ατμόσφαιρα εκατέρωθεν, κράτησε το μοτίβο πέραν της ρεμπέτικης συνείδησής του, δημιούργησε ένα τραγούδι σκοτεινό (που άπτονταν των αξόνων της Ανθούλας), όχι ρεμπέτικο, λιγότερο λαϊκό, λόγιο θα μπορούσε να πει κανείς, με τη φωνή της Στέλλας Χασκίλ και τη δική του μεσούντος του Εμφυλίου, στα 1948, δεκατρία χρόνια μετά τον θάνατό της. Ίσως έτσι εξηγείται η παράξενη προέλευσή του, γιατί το τραγούδι ένα περίεργο τραγούδι, δεν έχει όμοιό του στο σύνολο των υπέροχων τραγουδιών του λαϊκού βάρδου Βασίλη Τσιτσάνη. Δεν χρειάστηκε (και δεν χρειάζεται) να εξομολογηθεί το "δάνειό" του. (Τόσοι πρόσφατοι γεντικουλίστες, τόσοι γραφιάδες των "Ουζερί Τσιτσάνης" και τόσοι αμήχανοι εραστές της μουσικής του πώς δεν πρόσεξαν τη σύμπτωση;). Ποιος να τόλεγε όμως ότι ο ξακουστός Βασίλης Τσιτσάνης θ' αντάμωνε (και θάπαιρνε στα φτερά της δόξας του) την άτυχη, χαμηλοτάβανη και ανώνυμη (σχεδόν) ποιήτρια της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης, την Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου, μαζί του; Έστω και με δύο στίχους; Μάρκος Μέσκος rebetiko.gr Βιογραφικό Σημείωμα ΑΝΘΟΥΛΑ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΥ - ΒΑΦΟΠΟΥΛΟΥ (1908 - 1935) Η Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου (το δεύτερο επώνυμο προήλθε από το γάμο της με τον ποιητή Γ.Θ.Βαφόπουλο) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Φοίτησε στο Ανώτερο Παρθεναγωγείο και στη Γαλλική Σχολή Καλογραιών. Για σύντομο χρονικό διάστημα εργάστηκε στη Δημαρχία Θεσσαλονίκης, και στη συνέχεια στράφηκε στο θέατρο και γράφτηκε Δραματική Σχολή του Ωδείου της πόλης. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε με δημοσιεύσεις στίχων της σε λογοτεχνικά περιοδικά της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας (Μακεδονικές Ημέρες, Νέα Αλήθεια, Νέα Εστία κ.α.). Το 1932 κυκλοφόρησε η πρώτη και μοναδική της ποιητική συλλογή με τίτλο Νύχτες αγρύπνιας, ενώ τα δύο έργα της για το θέατρο (Ντίνα Πέλλη και Την τελευταίαν στιγμή) παραστάθηκαν από τη Δραματική Σχολή του Ωδείου Θεσσαλονίκης σε σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη. Πέθανε από φυματίωση σε ηλικία εικοσιεφτά μόλις χρόνων. Το έργο της συγκεντρώθηκε σε έναν τόμο με τον τίτλο Έργα από το σύζυγό της και με πρόλογο Γρηγορίου Ξενόπουλου. 1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία της Ανθούλας Σταθοπούλου – Βαφοπούλου βλ. Λυγίζος Μήτσος, «Βαφοπούλου – Σταθοπούλου Ανθούλα», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας3. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. και Στεργιόπουλος Κώστας (επιμέλεια), «Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου», Η ελληνική ποίηση· Ανθολογία – Γραμματολογία, σ. 607. Αθήνα, Σοκόλης, 1980. | ||||||||
| Ενδεικτική Βιβλιογραφία • Λυγίζος Μήτσος, «Βαφοπούλου – Σταθοπούλου Ανθούλα», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας3. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. • Ξενόπουλος Γρηγόριος, Πρόλογος στην έκδοση Ανθούλας Σταθοπούλου – Βαφοπούλου, Έργα· Ποιήματα – Διηγήματα - Δράματα· Πρόλογος Γρ.Ξενόπουλου της Ακαδημίας Αθηνών, σ.7-13. Θεσσαλονίκη, 1936. • Παράσχος Κλέων, «Ανθούλας Σταθοπούλου - Βαφοπούλου, Έργα», Νέα Εστία 19, ετ.Ι΄, 15/4/1936, αρ.224, σ.591-592. • Στεργιόπουλος Κώστας (επιμέλεια), «Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου», Η ελληνική ποίηση· Ανθολογία – Γραμματολογία, σ. 607. Αθήνα, Σοκόλης, 1980. • Ταρσούλη Αθηνά, «Ανθούλα Γ. Βαφοπούλου», Ελληνίδες ποιήτριες, σ.268-275. Αθήνα, 1951. | ||||||||
| Εργογραφία (πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις) • Νύχτες αγρύπνιας. 1931. • Έργα· Ποιήματα – Διηγήματα - Δράματα· Πρόλογος Γρ.Ξενόπουλου της Ακαδημίας Αθηνών. Θεσσαλονίκη, 1936. ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΒΛΙΟΥ | ||||||||
Το θέμα της πατρότητας του τραγουδιού "Ακρογιαλιές δειλινά" (Μπορεί να το 'χουν πλανέψει) έχει ανακινηθεί από το 2004 όπως βλέπουμε παραπάνω, όταν αρθογράφησε σχετικά ο Μ.Μπέσκος και αναδημοσίευσε στο rebetiko.gr ο Γιώργος Φ.Αποστολίδης.
Στη συνέχεια έγινε θέμα στο φόρουμ sealabs, όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο του Ντίνου Χριστιανόπουλου, σε μιά θερμή έως θερμότατη συζήτηση όπου κανείς δεν πήρε το μέρος του σαλονικιού ποιητή και τσιτσανολάτρη, όπως ο ίδιος διακηρύττει...!!!
Στη χθεσινοβραδυνή μεταμεσονύκτια -άρα σημερινή- εκπομπή της ΔΤ (πρώην ΕΤ1), που ήταν σε επανάληψη, ο κος Ντίνος δήλωνε σχετικά ότι όταν ο Τσιτσάνης έμεινε στο σπίτι που έμενε η Ανθούλα Βαφοπούλου, βρήκε τα ανέκδοτα ποιήματα της και από αυτά χρησιμοποίησε κάποια στα τραγούδια του. Εκεί πάλι εξυψώνει τον Τσιτσάνη ο οποίος κατ'αυτόν το έκανε καλύτερο!!
Η αλήθεια είναι ότι το τραγούδι αυτό με το φευγάτο στίχο της Βαφοπούλου και τη μουσική που ενέπνευσε τον Β.Τ. έκανε την πορεία του, το συνηθίσαμε, το αγαπήσαμε και πια έτσι το ξέρουμε και κάποιοι ίσως πούνε, ναι είναι καλύτερο έτσι... Αλλο πράγμα το ποίημα και άλλο το τραγούδι, που απαιτεί μέτρα και μιά ιστοριούλα με αρχή και τέλος, που είναι ευκολονόητη στο πόπολο... Άλλωστε όπως τονίζει εύστοχα παραπάνω ο Μπέσκος: Ίσως έτσι εξηγείται η παράξενη προέλευσή του, γιατί το τραγούδι ένα περίεργο τραγούδι, δεν έχει όμοιό του στο σύνολο των υπέροχων τραγουδιών του λαϊκού βάρδου Βασίλη Τσιτσάνη. Δεν χρειάστηκε (και δεν χρειάζεται) να εξομολογηθεί το "δάνειό" του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου