Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου 2009

Το αξεδιάλυτο μυστήριο της Παξιμαδοκλέφτρας !!


Η "Παξιμαδοκλέφτρα", είναι ένα ρεμπέτικο που το ξέρουν ακόμα και οι Μαορί στην Πολυνησία !! Εγινε γνωστο μετα τη μεταπολίτευση όταν άρχισε να παίζεται στα ρεμπετάδικα, τα κουτούκια, τις ταβέρνες και τα μεζεδοπωλεία της εποχής, που θαυματουργικά σχεδον γέμισαν απο κομπανίες 3-4 και 5 ατόμων, με μαλλιά, μουστάκια, γένια οι άντρες και χαϊμαλιά, μαλλιά λυτά, μακρυές φούστες και άλλα αξεσουάρ οι γυναίκες, σε μαγαζιά που γέμιζαν κάθε βράδυ με πολιτικοποιημένα επι το πλείστον άτομα, με κοινες αναφορές απο τους αγώνες για τη δημοκρατία στη χώρα μας κι αλλού έως το αντιπολεμικό κίνημα και τους χίππυς και αντίστροφα !! Μαγαζιά που γίνονταν οι πολιτικές ζυμώσεις, οι κουβέντες, δίνονταν τα ραντεβού για τις μαζώξεις και τις κινητοποιήσεις και που εξελίσσονταν τα προσωπικά του καθένα, που ήταν σαφως σε δεύτερη-τρίτη μοίρα, προείχε ο αγώνας ...
Σε αυτους τους χώρους μπορούσε να ακούσει κανεις τον "Καϊξη", τη "Σεράχ", το "Πέντε μάγκες στον Περαία", να ακούσει Μάρκο, Τσιτσάνη, Χατζηχρήστο κλπ αλλα οι πιο προχωρημένοι ζητάγαν την "Παξιμαδοκλέφτρα", την "Προύσα" ή το "Μάγκες πιάστε τα γιοφύρια" !! Την Παξιμαδοκλέφτρα έβαλε στον πρώτο δίσκο της, η "Οπισθοδρομική κομπανία" τραγουδισμένο απο την ψιλη φωνη του Εμμανουλίδη, με χορωδιακή απάντηση, παιγμένο με μπουζούκια και το τραγούδι πραγματικα εκτοξεύτηκε σε δημοτικότητα !! Μια δημοτικότητα που θα τη ζήλευαν πολλοι σημερινοί καλλιτέχνες του συρμού και πολλα χιτάκια της σειράς ...
Το τραγούδι αυτο θεωρήσαμε -όσοι ασχολούμαστε απο τότε- μία ηχογράφηση κάποιου άγνωστου ρεμπέτη Α.Κωστή, γύρω στο 1920-1930, σύμφωνα με τον Κουνάδη και το Κέντρο Ερευνας του ρεμπέτικου, αφου είχε και τόσο βαρύγδουπο τίτλο !! Στο φινάλε ξέραμε κανένα ρεμπέτη εκτος απο τον Τσιτσάνη, το Μάρκο, τον Παπαϊωάννου και μερικούς άλλους ;; Ολοι άγνωστοι ήτανε !! Απο το Σχορέλη, τον Πετρόπουλο και το Χατζηδουλή μάθαμε τα πιο πολλά και για χρόνια μας αρκούσαν οι πληροφορίες αυτες ενω ζούσαν αρκετοί απο τους οποίους θα μπορούσαμε να έχουμε συλλέξει πολλες και πολύτιμες πληροφορίες !! Το "μπορούσαμε" ασφαλώς είναι γενικό, αναφέρεται σε μια γενιά ολόκληρη που έψαχνε και ψάχνει το παρελθόν της, μια και οι συγκυρίες πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές δεν άφησαν τους πριν απο μας να μπορέσουν να κρατήσουν μνήμες, κειμήλια, ενθυμήματα και οτιδήποτε παρελθοντικό και περασμένο σε βαθμο που να έχουμε μια πληρέστερη εικόνα και γνώση...

Στη δεκαετία του 1990 ο Παναγιώτης Κουνάδης, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Κωστής δεν είναι άλλος απο τον Κώστα Μπέζο, σκιτσογράφο, αρθρογράφο, κιθαρίστα, συνθέτη και τραγουδιστή, ένα μποέμ και ανήσυχο τύπο, που έκανε  12 ηχογραφήσεις στις Αμερικάνικες εταιρείες Victor και Orthophonic με μάγκικα τραγουδια παιγμένα με μία ή δύο κιθάρες, τραγουδισμένα μάγκικα με βαρειά φωνη, που όμως είχε μια λαϊκή χροιά ελαφρώς έντεχνη ή επιθεωρησιακή καλύτερα ... όχι όμως αυτο το ρεμπέτικο ιδίωμα όπως του Μπάτη, του Σπαχάνη, του Μάρκου, του Κηρομύτη, του Μπαγιαντέρα της σχολής του Πειραιά !! Σίγουρα όμως ήτανε μία αρκετά πειστική μεταφορά στη δισκογραφία, της μάγκικης αργκό και του ρεμπέτικου, όπως θα ονομαστεί 3 χρόνια αργότερα δηλαδή γύρω στο 1933 αυτο το ιδίωμα.

Ο Μπέζος έφτιαξε 2 χρόνια μετα, μία ορχήστρα με χαβάγιες "Τα άσπρα πουλιά" κάνοντας καρριέρα μέχρι το 1940 περίπου, με παραγωγή πολλων δίσκων και εμφανιζόμενος σε γνωστα κοσμικά κέντρα. Ο Μανώλης Χιώτης σε συνέντευξη του στον Τάσο Κουτσοθανάση γύρω στο 1968, που μάθαμε την ύπαρξη της πρόσφατα, είχε πει ότι ξεκίνησε με τον Μπέζο παίζωντας κιθάρα στο συγκρότημα του με τις χαβάγιες !! Ολα αυτα μάλλον γύρω στο 1935-36 όταν ο Χιώτης ήταν γύρω στα 15 αφου σε ηλικία πια 16 χρονων το 1937 ηχογραφησε με τον Μπαγιαντέρα !!
Ο κιθαρίστας Τίτος Καλλίρης ανηψιός του Μπέζου έδωσε κάποια στοιχεία για το παρελθόν του Κώστα Μπέζου στον Π.Κουνάδη αλλα δεν είναι τελείως σίγουρος πως αυτος είναι ο Κωστής.
Σε κάποια ετικέτα δίσκου του Κωστή, αναφέρεται κάποιος Τέντυ και δεν αποκλείεται να είναι ο γνωστος Τέτος Δημητριάδης, ο ηθοποιός που έκανε μεγάλη καρριέρα στην Αμερική. Τραγούδι με τίτλο "Παξιμαδοκλέφτρα" είχε ήδη εκδοθεί γύρω στα 1925 όπως βλέπουμε απο τις λίστες του Διονύση Μανιάτη.

Η "Παξιμαδοκλέφτρα" του Κωστή είχε σαν τίτλο στο δίσκο : "Ησουνα ξυπόλητη". Η στιχουργική δομη του τραγουδιού ακολουθεί περίπου το μάγκικο τρόπο, της φυλακής λεγόμενο. Παράδειγμα η πρώτη ηχογράφηση του Μπάτη, το "Σουχει λάχει" όπου οι στίχοι δεν εχουν σχεδον καμμία ακολουθία και σχέση, είναι αυτόνομα 4στιχα. Το ίδιο και "τα δίστιχα του μάγκα", 2 χρόνια πριν με το Σπαχάνη και το Μανέτα. Εδω ο Κωστης ασχολείται με κάποια γυναίκα που ήταν μεταξύ των άλλων και παξιμαδοκλέφτρα, αλλα οι στίχοι δεν ακολουθάνε μια αυστηρή συνέχεια και δεν δείχνουν να έχουν μία κατάληξη όπως τα περισσότερα τραγούδια λαϊκά και μη που νοηματικά καταλήγουν κάπου. Θα μπορούσε κάποιος να προσθέσει όποιοδήποτε στίχο θα ταίριαζε στη συγκεκριμένη ή στη δικη του παξιμαδοκλέφτρα !!


Παξιμαδοκλέφτρα εννούσαν τότε κατα μία έννοια την "κοινη" γυναίκα και ξέρουμε πως τα Βούρλα του Πειραιά, τότε, δεδομένης και της ανέχειας των καιρών - πρόσφυγες, εσωτερική μετανάστευση, μεγάλωμα της βιομηχανικής παραγωγής και ανάπτυξη του λιμανιού- με τους Δημόσιους οίκους ανοχής (και χαμαιτυπεία αναφέρονται) ήτανε το κέντρο μιας ευρύτερης ημιπαράνομης περιοχής-γκέτο όπου έδρασαν και οι μάγκες, τα κουτσαβάκια και οι λοιποι πρωταγωνιστές αυτου που λέμε σήμερα ρεμπέτικο ...Εν τω μεταξύ στη δεκαετία του '20 στην Αμερική ήδη ο Γιώργος Κατσαρός είχε δημιουργήσει σχολή με την "τσιμπιτή" κιθάρα του, κάνοντας ηχογραφήσεις απο το 1927, αλλα παίζοντας και σε κέντρα και συνεστιάσεις όπου μέσα στο ρεπερτόριο του περιλάμβανε και πολλα ρεμπέτικα της εποχής, πριν καν πιάσει ο Μαρκος το μπουζούκι (1925) !!Το πιθανότερο εν κατακλείδι είναι, οι δισκογραφικές βλέποντας τη δημοτικότητα του μπουζουκιού, που όμως ήταν απαγορευμένο και των μάγκικων τραγουδιών που σιγομουρμούριζαν οι πάντες, να θέλησαν να βάλουν στο ρεπερτόριο τους αυτο το "είδος" αλλα όχι με τους βαρύμαγκες χασικλήδες και μαχαιροβγάλτες του Πειραιά, που σίγουρα θα φοβόντουσαν τις συνναλαγές μαζι τους, αλλα με κάποιον πειστικό ερμηνευτή που να πληρούσε όσο δυνατόν τις "προδιαγραφές" ! Για το σκοπο αυτο λοιπον, ίσως να επιστράτευσαν κάποιον ή καποιους κιθαρίστες, έναν τραγουδιστή που μπορει να ήταν και ο κιθαρίστας και ένα δημιουργό. Το πιθανότερο τα τραγούδια αυτα όπως και η "Παξιμαδοκλέφτρα" να είναι συνθέσεις και στιχουργήματα του Μπέζου, ό οποίος πιθανόν να έπαιξε κιθάρα. Πιθανότατα όμως τα ερμήνευσε ο Τέτος Δημητριάδης ή κάποιος άλλος που ακόμα δεν έχουμε μάθει και ίσως δεν μάθουμε ποτέ ...


Η ανάρτηση μας αυτη του 2009 έχει γίνει με βάση τα μέχρι τότε στοιχεία που είχαμε. Στην πορεία προέκυψαν τα εξης:

- Επιμελημένη έκδοση βιβλίου-cd για τον Κωστη απο τον Tony Klein δείτε εδω 

- Έκδοση βιβλίου-cd "Απο τον ταμπουρά στο μπουζούκι" όπου παρατίθενται πολλα νέα στοιχεία, απο τους Σταύρο Κουρούση, Κώστα Κοπανιτσάνο και την εταιρεία Orpheum.  (δείτε εδω)

- Πληροφορίες για την έννοια της λέξης παξιμαδοκλέφτρα σε κάποια σχόλια στο fb σε προφίλ σχετικό με την Παλιά Αθήνα. Σύμφωνα με αυτο, οι εκδιδόμενες γυναίκες της εποχής γύρω στο 1900 συνηθίζαν να κλέβουν το παξιμάδι που συνόδευε τον καφε στα κεντρικά καφενεία της Αθήνας και έτσι δήλωναν την ιδιότητα τους στους άντρες...

- Ηχογράφηση του 1933 με τραγούδι παρωδία ή συνέχεια της Παξιμαδοκλέφτρας
 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

cretan music - mantinades