Δευτέρα 28 Σεπτεμβρίου 2015

Η γέννηση του ρεμπέτικου και κουτσαβάκικου. Σκέψεις πάνω στις θέσεις του Ηλία Μπαρούνη

Ενδιαφέρουσες οι απόψεις του Ηλία Μπαρούνη, γνωστου συλλέκτη του ρεμπέτικου και συνοδοιπόρου των ερευνητών της δεκαετίας του 1970, με βαρύνουσα γνώμη, που όμως τόσα χρόνια δεν έχει εκφραστεί δημόσια. Ομολογώ ότι δεν είχα αντιληφθεί την προδημοσίευση στο περιοδικό "Συλλογές" τον Ιούνη του 2013.



  Κατ'αρχήν αυτο που εντοπίζω στο κείμενο του Μπαρούνη είναι η έλλειψη αναφορών σε πράγματα που έχουν βγει στην επιφάνεια την τελευταία δεκαετία, περισσότερο στα δύο ιντερνετικά φόρουμ αλλα και απο έρευνες, εκδόσεις, τα περιοδικά "Λαϊκό Τραγούδι" και "Μετρονόμος", μπλογκ όπως το δικο μας και άλλα συναφή και τέλος στο facebook, άλλωστε κι αυτος επιγραμματικά το λέει ότι έχουν βγει καινουρια στοιχεία τα τελευταία χρόνια και τελικά σε ένα απο τα δυο αυτα φόρουμ έστειλε το κείμενο του.

  Αναπτύσσει την κοσμοθεωρία του περι ρεμπέτικου ρίχνοντας στο τραπέζι κάποια δυνατά άγνωστα στους πολλους στοιχεία (Κωσταγερακάρης, Ο γείτονας με το λαούτο), χωρίζοντας το ρεμπέτικο στην περίοδο πριν το 1932 όπου υπάρχουν τα "κουτσαβάκικα", τραγούδια της παρανομίας, φυλακής, για ουσίες κλπ και στην περίοδο μετά το 1932. 

Γενικά συμφωνούμε και επαυξάνουμε σε αυτο το διαχωρισμό που εμεις όμως τοποθετούμε στο 1930. Μάγκες και κουτσαβάκια υπήρχαν και μετα το 1930-'32, όμως σταδιακά μετα το 1936 οπότε κυνηγηθηκαν οι χασισιπότες και νταήδες του Πειραιά (βλ.εξορία στη Νιό, Δελιά, Γενίτσαρη, Καρυδάκια κλπ) , γκρεμίστηκαν οι παράγκες του Καραϊσκάκη, έκλεισαν τα Βούρλα και απαγορεύτηκαν τα χασικλίδικα τραγούδια, επι Μεταξά δηλαδή και αυξανομένου του φαινόμενου του φασισμού στην Ευρώπη που επηρέασε και τους δικους μας "λεβέντες", οι μάγκες του Πειραιά υποχωρούν, "κρύβονται" και σταδιακά φθίνουν και η μουσική που επικρατεί είναι τα ρεμπέτικα με μπουζούκι ή μπουζούκια. 'Ενα κέντρο έχει μείνει του "Βλάχου" με όλη τη μαγκιά του Πειραιά εκει και εκει μαθαίνει τα κόλπα ο Τσιτσάνης, εκει μυείται ο Μπιθικώτσης, ο Ζαμπέτας και ο Χατζιδάκις!! 
Το ίδιο διάστημα οι μικρασιάτικες κομπανίες φθίνουν, ο αμανές κυνηγιέται ακόμα και απο τις εφημερίδες, τα ανατολίτικα μακαμ κόβονται στη λογοκρισία. Ο Παπάζογλου και ο Γιοβαν Τσαους τα παρατάνε ενω ο Τούντας αποσύρεται διακριτικά και ο Σέμσης με τον Περιστέρη αναλαμβάνουν διευθυντικά πόστα. Ο Νταλγκάς γίνεται τραγουδιστής του ελαφρού μαζι με τον Φίλανδρο και ο Ρούκουνας, η Αμπατζή και η Ρόζα, κάνουν περιοδείες ανα την Ελλάδα εξαρυγρώνοντας τη φήμη τους. Το 1937 και '38 το καλοκαίρι βρίσκουμε τη Ρίτα στην Κρήτη.

Και πάμε στα πιο πριν... Ψάχνουμε τη χρονιά που γεννήθηκε το ρεμπέτικο, αν είναι δυνατόν και την ημέρα και την ώρα... Δεν ειρωνεύμαι, σε όλους μας υπάρχει αυτο, ψάχνουμε γυρεύουμε, ερευνούμε μήπως και βρεθεί "το" στοιχείο που θα αλλάξει τη θέωρηση μας και θα μας βγάλει απο τα σκοτάδια. Εγω ρώτησα τον Κάρολο Μιλάνο το 2004 στο Βόλο: 
-Τι τραγούδια έπαιζε ο πατέρας σου; 
και με αγωνία περίμενα την απάντηση του: 
-Εεε (δυσκολεύτηκε να το προσδιορίσει) μαντινάδες, καντάδες, διάφορα... όχι ρεμπέτικα, όχι αυτα του Μάρκου.

Δεκαετία του 1920-30. 
Πόλεμος, πρόσφυγες, φτώχεια, εργατικές κατοικίες, κέντρα με κομπανίες πολίτικες και σμυρνέϊκες... του Μουρούζη και άλλα. Τεκέδες γεμάτος ο Πειραιάς, η Νίκαια και τα περίχωρα. Ο Μπογιατσάρας που είδαμε προχθες έπαιζε το 1924 σε τεκε ταμπουρομπούζουκο. Κλασσική εικόνα κουτσαβάκικου παιξίματος λοιπον, αυτα στα οποία εντρύφησε ο Μάρκος!! Τι παίζαν οι αθηναίοι και πειραιώτες μάγκες πριν το '22 ξέρουμε;;
 
Δεκαετία του 1910-20
Ο Παπαδιαμάντης απο τη Σκιάθο και ο Καλαμαράς απο τη Σύρα έπαιξαν με μπουζούκι τρίχορδο και συρμάτινες χορδες, με το γνωστο ήχο, το "Μπουρνοβαλιό Μανέ" στο Γκέρλιτς. Δεν έπαιξαν δημοτικό, δεν έπαιξαν κάτι άλλο,έπαιξαν σμυρνέϊκο...
Τι έπαιζε ο Μπλατσαράς στο Ναύπλιο Γιώργο Μουσταίρα;;
Τι παίζανε στην Παλιά Στρατώνα που βλέπουμε άρθρο σε εφημερίδα Παναγιώτη Κουνάδη;
Τι έπαιζε ο μπουζουξής σε ταβέρνα με κιθάρα μαζι, (σε άρθρο που ανακαλύψαμε εμεις εδω) στα 1915 στην Αθήνα;;
Ο Μπαγιαντέρας μας λέει για το Νιανιούρη με το μπαγλαμά του το 1912, μας λέει όμως τι έπαιζε Λευτέρη Παπαδόπουλε;;

Δεκαετία 1900-'10
Μετανάστευση στις ΗΠΑ και μπελ-εποκ σε Αθήνα, Σμύρνη, Σύρα, Ηράκλειο, Χανιά, τουλάχιστον.. Στην Αθήνα έχουμε λίγες μαρτυρίες, κάποιοι μπουζουξήδες ήταν στην Κηφισιά και ο Γκινόπουλος στις Τζιτζιφιές θα υπήρχε τοτε. Ο Σκούρτης και ο Μανέτας έπαιζαν, αλλά τι έπαιζαν και που και πως; Πρόσφατα ανακάλυψα στο fb μια πολυμελή απίστευτη μαντολινάτα που δρούσε τα χρόνια κείνα στην Αθήνα, θα κάνουμε σχετική ανάρτηση. Εκτος αυτου υπήρχε και η "Αθηναϊκή Εστουδιαντίνα" που ηχογράφησε πριν τις πολίτικες και σμυρνεϊκες.
Στον Πειραιά μας πληροφορεί ο Κατσαρός ότι πήγαινε σε στέκια με μάγκες, εκει άκουσε προφανώς όλα αυτα που αργότερα έβγαλε σε δίσκους, ιδίως το "Αντε σαν πεθάνω στο καράβι" που δεν το συναντάμε πουθενά αλλού τουλάχιστον με στίχους!! Στον Πειραιά πιθανολογούμε ότι δρούσαν ο θείος του Μπάτη, ο Χαρίλαος Κηρομύτης, ο Ζυμαρίτης και σε νεανική ηλικία οι Σκριβάνοι.
Στη Λακωνία ήταν ο Τζανέας, στα Χανιά ο Σταφιδάκης και ο Δροσερός παίζαν μπουλγαρί, στο Ηράκλειο ο Βούρτσης, ο Ράδος Μαλεβυζιώτης, ο Μουλαλής, ο Τάχατες ο Όρμπος και άλλοι και στο Πήλιο η αινιγματική φιγούρα ο δάσκαλος του Δερβενιώτη και ο Μιλάνος.

Δεκαετία 1890-1900
Εδω έχουμε την ελαιογραφία του Λύτρα με το Γαλατά, τη φωτογραφία στην Πορταριά με το Μιλάνο και τις καταπληκτικές αναφορές του Μιχ.Μητσάκη για μια μυραρία με μουσική ανατολίτικη στον Πειραία και όλη τη σχετική ατμόσφαιρα, που όμως πνίγει τον ευρωπαϊζοντα αρθογράφο και την ιστορία στου Ψυρρή με τα κουτσαβάκια που τα βαλαν με το σκύλο και τότε άθελα του έβαλε φωτιά στους ερευνητές αφου κατέγραψε το στίχο που τραγουδούσαν οι κουτσαβάκηδες:
Βάρα με με το στιλέτο
κι όσο αίμα βγάλω πιε το
Στίχο που ηχογράφησετο 1929 ο Καραπιπέρης στην Αμερική!!








Δεν υπάρχουν σχόλια:

cretan music - mantinades