13/8/15
Εναποθέτω εδώ ένα παράθεμα από κείμενο του 1882 που, παρά τον εν γένει χιουμοριστικό χαρακτήρα του όλου κειμένου, διασώζει πληροφορίες που θεωρώ ότι ενδιαφέρουν (και ήδη διακρίνουμε διαχωριζόμενο το μπουζούκι από τον ταμπουρά και το ταμπούρ):
ΣΧΟΛΕΙΟΝ ΜΟΥΣΙΚΗΣ(υπό την διεύθυνσιν του μουσικοδιδάκτορος Νικολάου Καλαμά)
Από της πρώτης Οκτωβρίου καταρτισθήσεται πλήρες και τέλειον Σχολείον Μουσικής εν ώ θέλουν διδάσκεσθαι τα εξής όργανα. Βουζούκι, Ταμπουράς, Μαντολίνο, Λαγούτο, Γκάιτα, Λατέρνα ομοίως της εν Φαλήρω του Κατσίμπαλη, Δέλφη με ζήλιον, Ζουρνάδες τριών ειδών, Φλογέραις, Νέι Δερβισάτικον, Τζαμάρα σαρακατσάνικη και Γύφτικο νταούλη.
Κομάτια διδαχθησόμενα εισί τα εξής: Μανόλαρος, σινανάι συνανά, Κωνσταντάρα Κωνσταντάρα, βγήκαν κλεύταις στο μανδρί, νταβανάι νταβαντά, έρι ερινάκη μου, σα δεν ήξευρες να βράσης μακαρόνια. Όπλα για λέλα και παπαρούνα τ’ όνομά σου. […] Επίσης δοθήσονται και τα μαθήματα ταμπούρ […]
(Ξιφίας, 29/8/1882)
- - - - - - - - - - -
Μανόλαρος, να είναι ο Σκυριανός (πήρ' ο βοριάς και μόλαρε);
- - - - - - - - - - -
«Σαν δεν ήξερες να βράσεις μακαρόνια» είναι περιπαικτικό τραγουδάκι της Κύθνου, στο σκοπό του Κάτω στο γιαλό - κάτω στο περιγιάλι και ξέρω ότι δεν το λένε σε κανένα άλλο νησί όπου να παίζονται τσαμπούνες. Αυτό δεν σημαίνει ότι προέρχεται από την Κύθνο...
«Παπαρούνα τ' όνομά σου» είναι καλαματιανό, δεν ξέρω από πού (το έχω ακούσει στην Κάλυμνο αλλά νομίζω ότι είναι ευρύτερα γνωστό και πάντως όχι από κει: Όλες οι παπαρούνες -παπαρούνα μου- ανθίζουν το πρωί...).
Έρι Ερηνάκι πρέπει να είναι τσάκισμα σε αρκετούς διαφορετικούς σκοπούς. Ξέρω έναν από τη Ρόδο, γαμήλιο, κι έναν εντελώς διαφορετικό από την Κάρπαθο. Ωστόσο λογικά αυτός πρέπει να αναφέρεται σε κάτι πιο διαδεδομένο.
Το ντέλφι το 'χω ξανασυναντήσει, ίσως στον Ανωγειανάκη. (Φυσικά λέει ντέλφι και μπουζούκι, απλώς με άλλη ορθογραφία που δε χρησιμοποιείται σήμερα - δε θα επεκταθώ, απλώς βεβαιώνω ότι το βρίσκω κατανοητό).
- - - - - - - - - - - - - -
Λοιπόν, όπως φαίνεται από ολόκληρο το κείμενο, αυτός ο Νικόλαος Καλαμάς ήταν και κουρέας, με διεύθυνση Σόλωνος 17 (μάλλον στην Αθήνα).
- - Το "Μανώλαρος" το ξέρω ως συρτό Σκύρου, στίχοι:
"Κρύος αγέρας με βαρεί, στεριές τσαι του πελάου
μάθανε την αγάπη μας κι όσο μπορείς, φυλάου
Μανώλαρε, Μανώλαρε, πήρ' ο βοριάς τσαι μόλαρε.
Κρύος αγέρας με βαρεί, στεριάς τσαι της θαλάσσης
τα λόγια που μιλήσαμε ποτέ σου μην ξεχάσεις.
Μανώλαρε, βρε Μανωλιό, πρίμα τον έχεις τον καιρό.
Όρτσα να πάω, πνίγομαι, γεμάτα δεν γλιτώνω
τσαι να το ρίξω στη στεριά, πάλι το μετανιώνω.
Ορτσάριζε, ορτσάριζε, στον Μπασαλέ φουντάριζε.
Γίνου, πουλί μου, θάλασσα τσαι εγώ το ακρογιάλι
τα κύματά σου να χτυπούν στη εδική μου αγκάλη.
Μανώλαρε, Μανώλαρε, πήρ' ο βοριάς τσαι μόλαρε".
- - Ο "Κωνσταντάρας" είναι κλέφτικο τραγούδι, διηγείται τη ζωή του Κωνσταντάρα (ή Ζαχαριά) στην Παρνασσίδα, γύρω στο 1700.
Από μια παραλλαγή που έχω:
"Ο Κωνσταντάρας κλείσθηκε μέσα στο Μοναστήρι ,
μέρα και νύχτα πολεμάει , μέρα και νύχτα ρίχνουν ,
χωρίς ψωμί , χωρίς νερό , χωρίς κάνα μιντάτι .
Κ ' ο Ταχίρ-Κώτσας φώναξε , κ' ο Ταχίρ-Κώτσας λέγει :
"Προσκύνα , Κωσταντάρα μου , σα νύφη στολισμένη ,
προσκύνα Κώστα το σπαθί , προσκύνα την ποδιά μου.
Θα σε κεράσω τουφεκαίς , θα σε κεράσω βόλια .
Κ' ο Κωσταντάρας φώναξε με το σπαθί στα δόντια .
"Ποτέ παιδιά δε φίλησα , ποδιά κατουρημένη ,
Τσακιώντ' οι Τούρκοι σαν τραγιά , κ' ο Κώτσας σαν κεσέμι".
- - Όσο για το "Παπαρούνα", πάλι μια παραλλαγή που ξέρω:
Από τη γειτονιά σου, παπαρούνα, γεια σου γεια σου,
παπαρούνα είν’ τ’ όνομά σου και γλυκό το φίλημά σου.
Κι άκουσα που σε μάλωνε, ρούνα η παπαρούνα μου
η σκύλα η πεθερά σου, παπαρούνα, γεια σου γεια σου,
παπαρούνα είν’ τ’ όνομά σου και γλυκό το φίλημά σου.
Κι αν σε μαλώνει για τ’ εμέ, ρούνα η παπαρούνα μου
πες μου να μην περάσω, παπαρούνα γεια σου γεια σου,
παπαρούνα είν’ τ’ όνομά σου και γλυκό το φίλημά σου.
Πέρνα, ασίκη, πέρναγε, ρούνα η παπαρούνα μου
όπως πέρναγες και πρώτα, παπαρούνα γεια σου γεια σου,
παπαρούνα είν’ τ’ όνομά σου και γλυκό το φίλημά σου.
Ρίξε νερό στην πόρτα σου, ρούνα η παπαρούνα μου
να πέσω να γλιστρήσω, παπαρούνα γεια σου γεια σου,
παπαρούνα είν’ τ’ όνομά σου και γλυκό το φίλημά σου.
Για να ’ρθω στα χεράκια σου, ρούνα η παπαρούνα μου
και στη θερμή αγκαλιά σου, παπαρούνα γεια σου γεια σου,
παπαρούνα είν’ τ’ όνομά σου και γλυκό το φίλημά σου.
- - Το "ταβατάιμ, ταβαντά" ακούγεται σε ποντιακό τραγούδι, όπου ....θέλουμε λεξικό...
"Τιζ Ομάλ"
Σ' όρατα είν’ τεζία
σ' εμάς είναι παιδία
αεί τρέχνε πεάδε
σ' εμάς είναι νύφαδε
Ας το συρς το χαρουμίν
μη χαλάντς τα πεάδε
κι αν είσαι-ν καλόν παιδίν
μη τσουμπείς τα νυφάδε
Σο σπαλερόπο σ' αφκά
παρδίκας κακκανίζνεν
ν' απλώνω το χερόπο 'μ
φοούμαιν λαταρίζνεν
Κουζ νερτεσίν νερτεσίν
ταβανταϊμ ταβαντά
ταβαντά πουλσάμ σενί
ταμάμ λαρίμ πεν σενί
- - - - - - - - - - - - - - -
Αντιγράφω:
Έκαστος μαθητής θέλει πληρώνει κατά μήνα φρ. 10. Εγγραφαί γίνονται και λεπτομερέστεραι οδηγίαι δίδονται παρά τω ιδίω τω κ. Καλαμά επί προκαταβολή φρ. 5 εις το κατά την οδόν Σόλωνος κουρείον του υπ' αριθ. 17, όπου δύνανται και να κείρωσι την κεφαλήν και τον πώγωνα οι κ.κ. Μαθηταί αυτού χωρίς να αισθανθώσι ουδέ τον ελάχιστον πόνον.
Όπως καταλαβαίνουμε, πλάκα κάνει το περιοδικό αναγγέλλοντας τον δήθεν “καταρτισμόν πλήρους και τελείου Σχολείου Μουσικής”: Για ένα φουκαρατζίκο Αθηναίο κουρέα πρόκειται, καλλίφωνο μάλλον και, από τον παρατιθέμενο κατάλογο μουσικών οργάνων, σίγουρα εραστή της δημοτικής και αστικής λαϊκής μουσικής....
Οπότε, φίλε Παρασάνταλε, κάθε τυχόν πληροφορία περί διαφορών ή ομοιοτήτων κλπ. κλπ. μεταξύ βουζουκίων, ταμπουράδων και ταμπουρίων που θα αντλήσει ή συμπεράνει ο οποιοσδήποτε ερευνητής από το κείμενο, θα στερείται σοβαρής τεκμηρίωσης.
Παρεμπιπτόντως, λύνεται και η δική μου απορία περί λατέρνας του εν Φαλήρω Κατσίμπαλη: Σε προηγούμενη δημοσίευση στο ίδιο τεύχος του σατυρικού περιοδικού, σχετιζόμενη με τα εν Φαλήρω συμβαίνοντα, υπάρχει και η παρακάτω φράση (αντιγράφω πάλι):
Τώρα το καϊμένο το Φάληρο έμεινε ξηρό με τα αλογάκια του Κατσίμπαλη, μόνον με την μονόχορδον λαντέρναν (sic), με το σκοτεινόν ηλεκτρικόν φώς και με το ουρακοτάγγιον μπόϊ του Παρασκευαΐδου.
Όποιος ενδιαφέρεται να μάθει, τις ο Παρασκευαΐδης, δεν έχει παρά να το ψάξει στο λίνκ του Παρασάνταλου. Από μένα, ως εδώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου