Αναζητώντας την Παλιά Στρατώνα...

Αναζητώντας στο διαδίκτυο γιά την Παλιά Στρατώνα, τις φυλακές του Παλιού Στρατώνα στο Μοναστηράκι δηλαδή, βρίσκουμε αρκετά στοιχεία.

Άρθρο του Γιώργου Παπαδάκη από την "Ελευθεροτυπία, το 2004, που αναδημοσιεύει το site: rebetiko.gr


Σε τρία, τουλάχιστον, παλιά τραγούδια που έφτασαν ώς τις μέρες μας αναφέρεται ένα ιστορικό κτίριο της πόλης των Αθηνών που σήμερα δεν υπάρχει πια, αλλά που μπορούμε να πούμε ότι έχει σημαδέψει την ιστορία της πόλης από την εποχή που οικοδομήθηκε (1780 περίπου) μέχρι το 1929 που κατεδαφίστηκε.

Ρε ν' από πίσω απ' τη στρατώνα

βαρέσαν μάγκα στην υπόγα...

Λέει ένα παλιό ρεμπέτικο, προσδιορίζοντας τη θέση του υπόγειου τεκέ πίσω από τις φυλακές της παλιάς στρατώνας που είναι το οικοδόμημα στο οποίο αναφερόμαστε. Τι ακριβώς ήταν αυτή φυλακή-στρατώνας, εξηγεί ο αυτόπτης μάρτυρας Αντώνης Βερβενιώτης στο βιβλίο του «Η Αθήνα του 1900»: 
«...στην πλατεία στο Μοναστηράκι δίπλα στον Μεντρεσέ ήταν τότε η περίφημη φυλακή της παλιάς στρατώνας, όπως την έλεγε ο λαός. Κάθε φορά που περνούσα από εκεί, έβλεπα από τα σιδερόφρακτα παράθυρα ν' απλώνονται χέρια και ν' ακούωνται φωνές που προκαλούσαν τον οίκτο των διαβατών. Ολοι εσυμφωνούσαν ότι η φυλακή αυτή, όπως και όλες οι άλλες εκτός από του Συγγρού και του Αβέρωφ ήταν σε άθλια κατάσταση».




Στην πρόσοψη της φυλακής εκείνης, που για χρόνια προκαλούσε τις διαμαρτυρίες των Αθηναίων λόγω των φοβερών συνθηκών μέσα στις οποίες ζούσαν οι τρόφιμοί της, ήταν γραμμένη με μεγάλα γράμματα η γνωστή φράση του Ισοκράτη: «Μηδενί συμφορά ονειδίσης· κοινή γαρ η τύχη και το μέλλον αόρατον».

Ωστόσο το κτίριο αυτό είχε ιστορία. Και μάλιστα πλούσια. Πριν αρχίσει να φιλοξενεί κατάδικους, στέγαζε για ένα μεγάλο διάστημα βαυαρικές στρατιωτικές μονάδες, την εποχή του βασιλιά Οθωνα. Ηταν δηλαδή μια καζάρμα (στρατώνας) γεγονός από το οποίο η κατοπινή φυλακή πήρε το όνομά της. Την καζάρμα όμως αυτή, δεν την έχτισαν οι Βαυαροί. Υπήρχε εκεί από πολύ παλαιότερα αφού, όπως μαρτυρεί ο Δημήτρης Καμπούρογλου στην «Ιστορία των Αθηναίων», το κτίσμα αυτό ήταν το παλάτι (το Σεράι) του Χατζή Αλή Χασεκή (του Τούρκου διοικητή της Πόλης) ο οποίος για μια εικοσαετία (από το 1775 ώς το 1795) κατατυράννησε τους κατοίκους της Αθήνας.

Ο Χασεκής υπήρξε ο χειρότερος τύραννος που γνώρισε, σε όλη την ιστορία της, η Αθήνα. Είναι αυτός που έχτισε (με αναγκαστική εργασία των κατοίκων) τείχη γύρω από την πόλη, όχι για να προστατεύεται από επιδρομές έξωθεν, αλλά για να εμποδίσει τους κατοίκους της να δραπετεύουν για να γλιτώσουν απ' αυτόν. Μια μεγάλη φυλακή δηλαδή μέσα στην οποία ήταν κλεισμένο και το πολυτελές σεράι του που η μοίρα τού έγραφε να γίνει από παλάτι στρατώνας, κι από στρατώνας φυλακές. Το 1929 ύστερα από απόφαση του δημάρχου το κτίριο κατεδαφίστηκε. Η μνήμη του όμως διατηρήθηκε, μεταξύ άλλων και στα τραγούδια, όπου αναφέρεται είτε περιστασιακά : «- Πού ήσουνα ρε Βάγγο; - Παραθέριζα στην παλιά στρατώνα», είτε επί τούτου, ως το θέμα, ως αντικείμενο του τραγουδιού, όπως το παρακάτω σατιρικό επιθεωρησιακό νούμερο του Γιώργου Βιτάλη, που μας άφησε ηχογραφημένο σε δίσκο του 1929 ο Πέτρος Κυριακός και που είναι, θα λέγαμε, ο ύμνος της παλιάς στρατώνας:

ΓΥΝΑΙΚΑ:

Σαν σε πήγαιναν πλημμέλημα ρε Βάγγο, η παρηγοριά μου ήσουνα εσύ...

ΑΝΤΡΑΣ:

Μ' έτρεφαν βρε δίχως να πληρώνω φράγκο, αχ αμάν παλιά στρατώνα μου χρυσή.
ΓΥΝΑΙΚΑ:

Πώς θα τη γκρεμίσει ο δήμαρχος μας λένε, τόπαν και σε μένα κι' ένιωσα σεισμό...

ΑΝΤΡΑΣ:

Του Ψυρρή κι' η Πλάκα με καημό την κλαίνε, και της λένε το στερνό χαιρετισμό:

κλπ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 14/01/2004        


ΣΗΜΕΙΩΣΗ R.C.:

Το παραπάνω επιθωρησιακό ελαφρο-ρεμπέτικο του Πέτρου Κυριακού αναφέρεται στο επίκαιρο τότε θεμα της κατεδάφισης της Παλιάς Στρατώνας. Σύμφωνα με τα παραπάνω έγινε το 1929 ενώ σύμφωνα με άλλη πηγή το 1932. Πάντως εκείνα τα χρόνια της 4ετίας Βενιζέλου (1928-32) που αναφέρεται και σαν χρυσή εποχή της δημοκρατίας, παρ'όλη τη πτώχευση του '32..., ήταν η εποχή που από τους σκόρπιους μπουζουξήδες της Αθήνα, του Πειραιά και των πέριξ, από τα σμυρνεικο-φανή τραγούδια των 78 στροφών με θέματα μάγκικα, λαϊκά και γιά ουσίες, φτάνουμε στην καθ'αυτό δημιουργία του ρεμπέτικου το 1932 με τα τραγούδια του Μάρκου Βαμβακάρη, μάγκικα, χασικλίδικα, παιγμένα με τρίχορδο μπουζούκι.


Άρθρο από το blog: Μικρός Ρωμιός

Το εθνικό φιλότιμο των φυλακισμένων στον Παλαιό Στρατώνα

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς.

Τις μάχες που δόθηκαν στον περίφημο και αποκαλούμενο «ατυχή» πόλεμο του 1897, όταν οι Τούρκοι έφθασαν έξω από τη Λαμία, ακολούθησαν ανάλογες μάχες στις περίφημες Φυλακές του Παλαιού Στρατώνα. Αυτές βρισκόντουσαν εκεί όπου αποκαλύφθηκε η Στοά της Βιβλιοθήκης του Αδριανού, την οποία σήμερα απολαμβάνουμε περνώντας την οδό Αδριανού. Οι φυλακές εκείνες, οι οποίες λειτούργησαν μέχρι το 1932 οπότε και γκρεμίστηκαν, αποτελούσαν άγος για τον ελληνικό δικαστικό πολιτισμό, αφού στους χώρους εκείνους στοιβάζονταν περίπου 800 κρατούμενοι, κάτω από δυσμενείς συνθήκες και υγρασία.

Εκεί μέσα λοιπόν, το 1897, κάποιοι Στερεοελλαδίτες κρατούμενοι κατηγορούσαν τους Λάκωνες συναδέλφους τους ότι οι συμπατριώτες τους ήταν από τους πρώτους που υποχώρησαν στις μάχες, δίνοντας το παράδειγμα της φυγής. Σημειωτέον ότι οι κρατούμενοι όταν ξέσπασε ο πόλεμος ζήτησαν να συγκροτήσουν δικό τους Σώμα και να πάνε στη γραμμή της μάχης. Οι Λάκωνες, πάντως, έφεραν βαρέως την προσβολή και καιροφυλακτούσαν προκειμένου να βρουν την κατάλληλη ευκαιρία για να εκδικηθούν. Φρόντισαν δε να εισάγουν παράνομα στις φυλακές και φονικά όργανα, μαχαίρια και πιστόλια. Ένα πρωινό λοιπόν του Νοεμβρίου 1897, μια παρέα Λακώνων «έριξε το γάντι» στους Στερεοελλαδίτες. Λόγο στο λόγο οι δύο ομάδες ήρθαν στα χέρια, αλλά το επεισόδιο έληξε με παρέμβαση των ψυχραιμότερων.

Ωστόσο, οι ομάδες έγιναν πολυάριθμες και δεν άργησε να ξεσπάσει πραγματική μάχη. Οι συμπλοκές υπήρξαν φοβερές. Τα μαχαίρια άστραψαν και παντός είδους σιδερένια εργαλεία έγιναν φονικά εργαλεία στα χέρια των κρατουμένων. Η φρουρά κλήθηκε στα όπλα και οι στρατιώτες της μπήκαν στο προαύλιο των φυλακών, όπου ήταν το πεδίο της μάχης. Ματαίως προσπάθησαν να σταματήσουν τη συμπλοκή, η οποία έπαψε μόνον όταν εξαντλήθηκαν οι συμμετέχοντες και γέμισε το προαύλιο με 15 τραυματίες, εκ των οποίων δύο βαριά πληγωμένοι.