Κώστας Μπέζος, ένα ακόμα μυστήριο

Κώστας Μπέζος

Μία ακομα ενδιαφέρουσα συζήτηση είδαμε σήμερα στο γνωστό και μη εξαιρεταίο rembetiko forum, σχετικά με την ομιχλώδη φυσιογνωμία του κιθαρίστα Κωστή, στα 1930. 

Ήρθε είδε και απήλθε... Είναι ο Κώστας Μπέζος ο Κωστής ή όχι;; Επαιζε ο Μπέζος τέτοια καταπληκτική κιθάρα;; ΄Ηταν τόσο καλλίφωνος και μάγκας;; Όπως φαίνεται παρακάτω ο Τέτος Δημητριάδης ήταν ο εμπνευστής όλης αυτής της ιστορίας και πιθανόν να είναι και πλασματικός ο "Κωστής". 
Ο ίδιος ο Δημητριάδης ήταν υπεύθυνος για πολλές παρόμοιες ηχογραφήσεις και "παραγωγές" της εποχής που συνδύαζαν τους μάγκες με το ρεμπέτικο και το μπουζούκι, την πρόζα με το τραγούδι. Ο ίδιος συμμετέχει τραγουδώντας σε πολλά μάγκικα θεατρικο-ρεμπέτικα με το Ζάχο Θάνο, τον Πέτρο Κυριακό και άλλους. Ο Γιώργος Καρράς -γιά τον οποίο γνωρίζουμε ελάχιστα- ήταν ένας ξεχωριστός κιθαρίστας όπως φαίνεται απο το κατ'εξοχήν μαγκίτικο "Στρίβε λόγια (Πάψε να μου κάνεις πιά την πάπια)". Πιθανόν να παίζει αυτός την όμορφη αυτη κιθάρα και να συνοδεύει ο Μπέζος.Το τραγούδι αυτό που κυκλοφόρησε το 1931 μετά την "Παξιμαδοκλέφτρα" και ταυτόχρονα με παρόμοια κιθαριστικά ρεμπέτικα του Κωστή.Ίσως ο Μπέζος να είναι ο στιχουργός και γιαυτό μπήκαν στο όνομα του τα τραγούδια...


Αναδημοσιεύουμε το ποστ του Νίκου Πολίτη :
( #57/27.1.13 -Ταυτότητα του ρεμπέτικου τραγουδιού-Στίχοι και τραγούδια-Αισχλογία στα ρεμπ.τραγούδια)

[...] Λίγο πιο πάνω, στο #50, ο Περικλής αναφερόμενος στην αυθεντικότητα ή μη των στίχων στο τραγούδι “Ήσουνα ξυπόλυτη” του “Α. Κωστή” και απαντώντας στη δική μου άποψη ότι “Οι ηχογραφημένοι στίχοι είναι αυθεντικότατοι” έλεγε:

Παραμένει πάντα η πιθανότητα να είναι αυθεντική δημιουργία του Κ. Μπέζου, και όλα τα υπόλοιπα να έγιναν εκ των υστέρων όπως λέει ο Νίκος. Έχουμε όμως καμιά σαφή πληροφορία υπέρ αυτής της εκδοχής; Γιατί όσες έχω υπόψη μου συνηγορούν μάλλον προς την αντίθετη άποψη.

Τέτος Δημητριάδης

Να παραθέσω λοιπόν τα όσα ξέρω εγώ, σχετικά με το συγκεκριμένο τραγούδι. Φυσικά, θα ζητήσω και από τον Περικλή, αλλά και από όποιον άλλον θέλει να συμμετέχει, να μας δώσει τα δικά του στοιχεία.

Ο νέος, ωραίος και φινετσάτος Κώστας Μπέζος, εκ Κορίνθου, κυκλοφορεί αρχές δεκαετίας 30 στην Αθήνα. Έχει παρατήσει, μετά από σύντομη φοίτηση, τη Σχολή Καλών Τεχνών, παίζει κιθάρα και κάνει (όπως συμπεραίνουμε) πολλή παρέα με μάγκες, γνήσιους μάγκες, ενώ ο ίδιος είναι αστός. Είναι και γελοιογράφος / δημοσιογράφος άρα γνωρίζεται κάποια στιγμή με τον Φωκίωνα Δημητριάδη, γνωστότατο γελοιογράφο επίσης. Ο Τέτος Δημητριάδης, αδελφός του Φωκίωνα, εγκατεστημένος στην Αμερική από καιρό (καταγωγή τους η Κων/λη) και υπεύθυνος στην δισκογραφική RCA Victor για το ελληνόφωνο ρεπερτόριο, ταξιδεύει συχνότατα στην Αθήνα την εποχή αυτή, με σκοπό να προωθήσει συνεργασίες με Έλληνες καλλιτέχνες, για παραγωγή δίσκων στην Αμερική. Στο εργοστάσιο της Βίκτορ καταλήγουν (μεταξύ πολλών άλλων) τα χρόνια 1930 / 31, 10 μήτρες με ηχογραφήσεις τραγουδιών που θα μπορούσαν να είναι αδέσποτα μάγκικα, καθώς και δύο ακόμα, με ηχογραφήσεις κιθάρας, χωρίς στίχο (οργανικά). Είναι τα εξής (κατά σειράν τίτλος, τραγουδιστής, συνθέτης, στιχουργός, όλα κατά Μανιάτη):

Στην υπόγα, Α. Κωστής, Τέντης, Τέντης
Ήσουνα ξυπόλυτη, Α. Κωστής, Τέντης, Α. Κωστής
Γιάννης Χασικλής, Α. Κωστής, Ιωάννης Πρίμος, Ιωάννης Πρίμος
Κάηκε ένα σχολείο, Α. Κωστής, Τέντης, Α. Κωστής
Τούτο το καλοκαιράκι, Α. Κωστής, Συγχρόνικ, Συγχρόνικ
Αδυνάτησα ο καημένος, Α. Κωστής, Συγχρόνικ, Συγχρόνικ
Τουμπελέκι – τουμπελέκι, Α. Κωστής, Συγχρόνικ, Συγχρόνικ
Η φυλακή είναι σχολείο, Α. Κωστής, Δ. Σκόττι, Δ. Σκόττι
Από την πόρτα σου περνώ, Α. Κωστής, Δ. Σκόττι, Δ. Σκόττι
Με πιάσανε ζαλάδες, Α. Κωστής, Α. Κωστής, Α. Κωστής
Τρούμπα, οργανικό, Α. Κωστής, Α. Κωστής
Ντερτιλήδικος χορός, οργανικό, Α. Κωστής, Α. Κωστής

Κατά Κουνάδη, στο αρχείο ηχογραφήσεων της RCA Victor βρίσκεται, στις σχετικές καρτέλες, δίπλα από το “Α. Κωστής” το όνομα του Κώστα Μπέζου μέσα σε παρένθεση. Ο “Τέντης” είναι χωρίς αμφιβολία ο Τέτος Δημητριάδης (Ted στην Αμερική), ενώ ο Ιωάννης Πρίμος είναι ψευδώνυμο του Γιάννη Δραγάτση (του Ογδόντα), στον οποίο και θα πρέπει μάλλον να αποδοθεί το σχετικό κομμάτι, υπάρχει και ηχογράφηση του ίδιου κομματιού στην Ελλάδα με τον Καμβύση. Για τους Συγχρόνικ και Δ. Σκόττι δεν έχω στοιχεία. Αν θέλει κανείς να το ψάξει, μπορεί και να βγεί ότι η γραμματέας του Δημητριάδη στην Ορθοφώνικ (παράρτημα της Βίκτορ) λεγόταν (π.χ.) Dorothy Scotti, λέω τώρα εγώ.

Δεν διαθέτω το χρόνο να γράψω κάτω όλους τους στίχους και των δέκα κομματιών, έγραψα όμως αυτούς του “από την πόρτα σου περνώ”. Ιδού:

Απ' την πόρτα σου περνώ, στέκω και κυττάζω, κι από την αγάπη μου αρχίζω και νυστάζω
Απ' την πόρτα σου περνώ, στέκω και μπανίζω, κι από τις χαραματιές πάντα σε μπανίζω

στάσου λίγο, κύτταζέ με και στο στόμα σβέλτα μην αργείς και φίλησέ με
στάσου λίγο κύτταζέ με, πάρ' ένα σκουπόξυλο και κυνήγησέ με

Απ' την πόρτα σου περνώ κι έριξα τα ζάρια, ένα φιλί σου ζήτησα και μου κανες παζάρια
απ' την πόρτα σου περνώ, μιλάς (;;) μ' ένα κορτάκια, τα ζάρια μου ξανάριξα και μου ρθανε ντορτάκια

στάσου .....

Απ' την πόρτα σου περνώ μανάρα μου τσακίστρα, τα μαλλιά σου χτένισες και τά κανες χωρίστρα
Απ' την πόρτα σου περνώ μου κάνεις την κορόϊδα, κι αμέσως το ανθίστηκα πως έχεις φάει σκόρδα

στάσου ....
 

Όποιος νομίζει ότι αυτός ο στίχος είναι χαρακτηριστικός για αδέσποτο μουρμούρικο, έχει όλο το δικαίωμα να το κάνει, εμένα όμως δεν μου φαίνεται πως είναι έτσι. Και εκτός από τη γνησιότητα, έλειψε εξόφθαλμα και ο χρόνος να χτενιστεί λιγάκι το στιχούργημα, να αποφευχθούν επαναλήψεις (μπανίζω) και άστοχα ταιριάγματα ομοιοκαταληξίας όπως κυττάζω – νυστάζω, ζάρια – παζάρια, κορόϊδα – σκόρδα. Εμφανέστατη είναι και η πρόθεση, και εδώ και σε σχεδόν όλα τα κομμάτια, εντυπωσιασμού με συσσώρευση ιδιωματισμών της μάγκικης γλώσσας που, σίγουρα, ο Μπέζος την ήξερε καλά. Όμως, το πιό πιθανό είναι να έβαλαν το χέρι τους και άλλοι από την παρέα, ίσως ο Καμβύσης, ίσως ο Κυριακός, σίγουρα ο “Αμερικάνος” Τέντ με το “ρούφο” στην υπόγα, αφού φαίνεται ότι δεν βρισκόταν πρόχειρη κάποια λέξη να ομοιοκαταληκτεί με το κούφιο. Ή, μήπως, έχει κανείς να μας παραθέσει έστω ακόμα μία περίπτωση όπου το ταβάνι ενός χώρου καταγράφεται ως “Ρούφο”, αρχές 20ού ή τέλος 19ου;

Και κάτι ακόμα, πάρα πολύ σημαντικό: Υπάρχει ρεφραίν, που επαναλαμβάνεται μετά από κάθε στίχο. Ρεφραίν υπάρχει και στο “Τουμπελέκι”. Αυτό είναι κάτι παντελώς άγνωστο για τους λαϊκούς στιχοπλόκους / οργανοπαίκτες της εποχής.

Βέβαια, στο “Ήσουνα ξυπόλυτη” δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα. Έχει πολλούς στίχους που θυμίζουν αδέσποτο, ενώ τα περίεργα “ιπποκόμους” ή “αεροπόρους” θα μπορούσαμε να τα δεχτούμε, δεδομένης της εποχής. Παρεμφερή ισχύουν και για το “Κάηκε ένα σχολείο” (η μελωδία του είνα μάλιστα αποδεδειγμένα πολύ παλαιότερη, ίσως και ηλικίας αιώνων), ίσως και το “καλοκαιράκι” αλλά όχι π.χ. το τουμπελέκι, όπου ισχύουν περίπου αυτά του “από την πόρτα σου περνώ”.

Κανονικά, θα έπρεπε να δούμε και τα δέκα κομμάτια ως “πακέτο”, δηλαδή ως “παραγγελία από Αμερική”, την οποία εξετέλεσε μία ντόπια ομάδα με πρωτοστατούντα τον Μπέζο. Συνελέγησαν στίχοι, γράφτηκαν επιπλέον στίχοι όπου χρειαζόταν, βρέθηκαν μουσικές και κατάληξη το στούντιο του Περισσού. Περικλή, σου κάνω μία πρόταση: Να συμφωνήσω εγώ στο ότι η “παξιμαδοκλέφτρα”* μπορεί και να είναι γνήσιο αδέσποτο, και εσύ στο ότι το “από την πόρτα σου περνώ” και κάποια ακόμα, είναι “παραγγελία επί μέτρω” (- “Κωστή, θέλω μάγκικα να κάνουν μπάμ, και στη μουσική και στο στίχο, ξέρεις τώρα εσύ!...”).

* Υπάρχει τραγούδι “Τρελή μου παξιμαδοκλέφτρα”, του Γιώργου Καρρά, μάλλον το 1928 (sealabs) που πρέπει να σημείωσε μεγάλη επιτυχία αφού ηχογραφείται 4 (!) φορές, με τους Γιώργο Σαβαρή, Νταλγκά, Γιώργο Βιδάλη και Κώστα Κοντόπουλο. Άλλη μελωδία, άλλοι στίχοι αλλά ο τίτλος έμεινε!  [...]


* διορθώθηκε