Οι λυράρηδες της Σπιναλόγκας

Στο αποψινό επεισόδιο της εκπομπής του Κ.Χαρδαβέλλα "Αθέατος Κόσμος" και στα πλαίσια της μόδας... που έχει γίνει "το Νησί", η Σπιναλόγκα, είδαμε μια συνέντευξη της καλης κρητικιάς δημοσιογράφου Μίρκας Γιαννούλη με κάποιον Μανώλη Φορτετζανό, του οποίου ο παπους ήταν έγκλειστος στη Σπιναλόγκα απο το1925 έως το 1945. Μπήκε στο νησί με κάποια σημάδια που θεωρήθηκαν λέπρα, και που τελικά δεν ήταν αλλά μάλλον ήταν απο κάποιο αφροδίσιο.
Η ιστορία του παπου Φορτετζανού (;) είχε ενδιαφέρον για την εκπομπή αφου η γυναίκα του προτίμησε να βάλει μία σύριγγα στη φλέβα της, που πρώτα είχε τρυπήσει μία ελιά του άντρα της, για να κολλήσει και να μείνει μέσα μαζι του.
Απο τον περίπου 40χρονο Φορτετζανό μαθαίνουμε σήμερα πως ο παπούς του ήτανε ο λυράρης της Σπιναλόγκας. Επαιζε στα 3 καφενεία του νησιού, κάθε μέρα και σε άλλο, αφου όταν έπαζε σε ένα, στα άλλα δεν πήγαινε κόσμος. Ο παπούς πέθανε μέσα στο νησι το 1945 ενω η σύζυγος του που τελικά δεν κόλλησε την αρρώστια και όλα αυτα τα χρόνια δούλευε σαν νοσοκόμα, έκατσε μέσα στο νησι σαν νοσοκόμα μέχρι το 1957 που έκλεισε η Σπιναλόγκα και ύστερα βγήκε και έζησε έξω.

Ενας άλλος λυράρης που έζησε στη Σπιναλόγκα ήτανε ο περίφημος Καρεκλάς, ο Αντώνης Παπαδάκης απο το Ρέθυμνο, που γνώρισε δόξες προπολεμικά και μάλιστα ηχογράφησε και δίσκους 78 στροφών στην Αθήνα. Ητανε ζυγιά με το επίσης περίφημο Στέλιο Φουσταλιέρη, μπουλγαρί και λύρα και ηχογράφησαν μαζι το Σταφιδιανό σκοπό το 1937 στην πρώτη του ηχογράφηση απο κρητικούς καλλιτέχνες τραγουδισμένο απο τον Καρεκλά. Την επόμενη χρονιά το ηχογράφησε ο Φουσταλιέρης με τον Μπαξεβάνη.
Το 1968 ο Γερμανός Werner Herzog, σκηνοθέτης γύρισε μία ταινία μικρού μήκους με τίτλο Letzte worte, όπου δεν ξέρουμε (ακόμα) αν είναι fiction ή αληθινή ιστορία, όπου λίγο ως πολύ λέει πως ο Καρεκλάς, που πρωταγωνιστεί στην ταινία παίζοντας τον εαυτό του, έμεινε μόνος του μετα το κλείσμο της Σπιναλόγκας μόνος του πάνω στο νησι τρώγοντας σαύρες...
Στην ταινία δεν φαίνεται ο Καρεκλάς να έχει κάποια σημάδια ή να μην είναι αρτιμελής, μόνο υπονοείται το πρόβλημα που είχε στο πόδι, για όσους ξέρουν μια σχετική ιστορία.Το βιογραφικό του Καρεκλά λέει, ότι τέλειωσε τη ζωη του σε θεραπευτήριο των Χανίων στις αρχες της δεκαετίας του '70.



Προσωπικά θα μου φαινότανε απίθανο, στη Σπιναλόγκα να παίζουν λύρα και να διασκεδάζουν, αν δεν έβλεπα -χθες μάλιστα- σκηνή απο ταινία της Λίλας Κουρκουλάκου που γυρίστηκε το 1957 με θέμα το Νησί, με τίτλο "Το νησί της σιωπής" . Μάλιστα αυτη η ταινία της Κουρκουλάκου, που ήταν και η πρώτη της, ήταν η αιτία να γίνει ντόρος και να σταματήσει λίγο αργότερα τη λειτουργία του το νησί,σαν τόπος απομόνωσης των Χανσενικών !!
Για τις ανάγκες της ταινίας, σε ένα καφενείο του νησιού παίζουν ένας λυράρης και ένας λαγουτιέρης, ενω υπάρχει και ένα πιάνο που "κάνει" πως παίζει ένας πιτσιρικάς και χορεύουν προφανώς κάτοικοι του νησιού. Για λόγους αισθητικούς μάλλον, τα σημάδια της ασθένειας στους ήρωες της ταινίας είναι ανεπαίσθητα, ενω στη σκηνή του καφενείου ο γνωστός Γιάννης Σπαρίδης φωνάζει "Αχ και νάχα το πόδι μου..."



ολόκληρη η ταινία εδω

Εδω να συμπληρώσουμε την ύπαρξη προπολεμικά ίσως και πριν το 1910, της περιοχής "Κομεναριά" στα δυτικά της πόλης των Χανίων, στα όρια της Νέας Χώρας και περίπου εκει που τώρα είναι η οδος Κισάμου, που ήταν υπόσκαφα σπίτια σε ένα φυσικό πρανές και μέσα έμεναν οι "κομένοι", οι λεπροι δηλαδή εξ ου και κομεναριά.
Ενα παρόμοιο λοιμοκαθαρτήριο, με τη Σπιναλόγκα, αποτέλεσε πιο παλιά το νησάκι Λαζαρέτα απέναντι απο τη Νέα Χώρα, τη γειτονιά των Χανίων, όπου υπήρχε και κτίσμα απο την περίοδο των Βενετών, που ομως σήμερα σώζονται μόνο μερικά απομεινάρια αφου τα αγκονάρια τα πήραν με βάρκες σιγα σιγα μετα που έκλεισε, οι απέναντι κάτοικοι....