Ο Θόδωρος Χατζηπανατζής αφανής "ήρωας" της έρευνας και του θεάτρου, στο βιβλίο του "Της Ασιάτιδος Μούσης Ερασταί" περιγράφει την πολιτιστική εξέλιξη των ετων 1870-1920 στην νέα πρωτεύουσα του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους, με τις αντιθέσεις της Βαυαρέζικης και της Ελληνικής κουλτούρας, τα καφε σαντούρ, τα καφε αμάν, τα καφε σαντάν, τον καραγκιόζη, τους κουτσαβάκηδες, τις μπυραρίες, τη γέννηση της Επιθεώρησης, την επικράτηση της οπερέτας και την απαρχή του ρεμπέτικου !!
Παρακάτω μια αναφορά-πορτραίτο, στον ερευνητή και καθηγητή Θεατρολογίας του Πανεπιστήμιου Κρήτης, Θόδωρο Χατζηπανταζή ή Κρητικό.
Παρακάτω μια αναφορά-πορτραίτο, στον ερευνητή και καθηγητή Θεατρολογίας του Πανεπιστήμιου Κρήτης, Θόδωρο Χατζηπανταζή ή Κρητικό.
ΑΠΟ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ
«Ως κριτικός θεάτρου κινδύνεψα από… κατάθλιψη, ομολογεί στο Γιώργο Βιδάλη στην «Ελευθεροτυπία» ο Θόδωρος Κρητικός, ο οποίος άφησε εποχή ως θεατρικός κριτικός («Ταχυδρόμος», «Ακρόπολη», «Ελευθεροτυπία»), από το 1968 έως το 1993. Με το κανονικό του όνομα, το Θόδωρος Χατζηπανταζής από το 1981 μέχρι το 2005 δίδαξε Θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Είναι ο πρώτος που δίδαξε αυτήν την επιστήμη στην Ελλάδα. Παράλληλα τα βιβλία του για το Κωμειδύλλιο, την Επιθεώρηση καθώς και άλλες μελέτες του αποτελούν πολύτιμες καταθέσεις στην βιβλιογραφία.
Ο ΘΟΔΩΡΟΣ ΚΡΗΤΙΚΟΣ
Για δύο πράγματα άφησε εποχή το Θ. Κρητικός. Για την αντικειμενικότητά του και για την οξυδερκή, διεισδυτική και συχνά καυστικά χιουμοριστική πένα του στις θεατρικές κριτικές του, που τις πιο πολλές φορές έμοιαζαν με χρονογραφήματα. Και για κάτι ακόμα: Για την επιμονή του να μην εμφανίζεται στα ΜΜΕ.
ΣΟΒΑΡΟΦΑΝΕΙΕΣ
Λέει:»Με απωθεί και με τρομάζει πάντα η σοβαροφάνεια, γιατί προδίδει πενία πνεύματος, γιατί αποτελεί το τελευταίο καταφύγιο των ανεγκέφαλων. Το χιούμορ είναι το ισχυρότερο τονωτικό του μυαλού και το λαμπρότερο λουλούδι του ανθρώπινου πολιτισμού. Ιδιαίτερα όταν υπονομεύει συνειδητά τον ίδιο τον διακινητή του».
ΞΕΡΕΤΕ ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ;
«Ξέρετε τι σημαίνει να κάθεσαι επί δύο ολόκληρες ώρες, δύο και τρεις φορές κάθε βδομάδα, να παρακολουθείς παραστάσεις συχνά απαράδεκτες, κακές, πρόχειρες, ασυνάρτητες και κακόγουστες; Πρόκειται για έναν αφύσικο τρόπο ζωής, που μπορεί να σου αλλάξει ριζικά τον χαρακτήρα, να σε μετατρέψει στα καλά καθούμενα σε άνθρωπο μοχθηρό, χαιρέκακο κι επιθετικό» εξηγώντας τα περί κατάθλιψης.
ΜΕ ΕΙΣΙΤΗΡΙΟ!
Παρότι κριτικός ήταν άγνωστος φυσιογνωμικά στα θέατρα και αντί να χρησιμοποιεί τις προσκλήσεις που λάβαινε στην εφημερίδα, έβγαζε εισιτήριο και πάντα πήγαινε διαφορετική μέρα από εκείνη της πρεμιέρας. «Η πιο γόνιμη διδασκαλία γίνεται με το παράδειγμα, μέσα από τα γραπτά σου, μέσα από τις επιλογές σου, μέσα από τον τρόπο που δουλεύεις» επισημαίνει.
ΟΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΕΠΑΦΕΣ
«Στα είκοσι πέντε χρόνια της καριέρας μου ως κριτικός απέφευγα συστηματικά οποιαδήποτε επαφή με τα καλλιτεχνικά κυκλώματα, αλλά και με τους πυρήνες εξουσίας που εκπροσωπούν οι επιτροπές των υπουργείων. Δεν το έκανα για να καλλιεργήσω γύρω μου την ατμόσφαιρα μυστηρίου που καλλιεργούσε, ας πούμε, στα γεράματά της η Γκρέτα Γκάρμπο. Το έκανα απλούστατα επειδή πίστευα, και πιστεύω ακόμη, ότι οι προσωπικές επαφές με τους κρινόμενους καθιστούν εξαιρετικά δύσκολη τη διαμόρφωση ανεπηρέαστης γνώμης και δυναμιτίζουν την αξιοπιστία της στην κρίση του αναγνώστη. Δεν χρειάστηκε βεβαίως να μεταμφιέζομαι για να παρακολουθώ τις παραστάσεις, να βάζω περούκες και ψεύτικα μουστάκια για να μη με αναγνωρίζει κανείς, όπως θα ήθελαν να πιστεύουν όσοι αγαπούν τους γαργαλιστικούς μύθους».
ΗΤΑΝ ΚΑΙΡΟΣ ΝΑ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΩ
«Διάλεξα την έρευνα και τη διδασκαλία, με την πεποίθηση ότι η χρησιμότητά μου στη θεατρική κριτική είχε εξαντληθεί. Δεν είχα πια να πω κάτι καινούργιο και σημαντικό. Ηταν καιρός να παραχωρήσω τη θέση μου σε νεότερους ανθρώπους, που θα έφερναν τη δική τους φρέσκια οπτική στον χώρο και θα άρθρωναν τον δικό τους φρέσκο λόγο».
«ΑΠΟ ΤΟΥ ΝΕΙΛΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΔΟΥΝΑΒΕΩΣ»
«Τον τελευταίο καιρό εργάζομαι περίπου δέκα ώρες τη μέρα, χωρίς να εξαιρούνται οι Κυριακές κι οι γιορτές, για να προλάβω να τελειώσω τον δεύτερο τόμο του «Από του Νείλου μέχρι του Δουνάβεως» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2002).
Η ΚΟΠΤΟΡΑΠΤΙΚΗ ΣΤΟΥΣ ΚΛΑΣΙΚΟΥΣ
Και για το θέμα που προκάλεσε συζητήσεις και το καλοκαίρι: «Η «κοπτοραπτική» στους κλασικούς, όπως λέτε, δεν παρατηρείται μονάχα στην Ελλάδα. Είναι μια ευρεσιτεχνία που κυριαρχεί εδώ και αρκετά χρόνια στο παγκόσμιο πρωτοποριακό θέατρο. Επινοήθηκε στο πλαίσιο του μεταμοντέρνου κινήματος, που επιτρέπει την αποσυναρμολόγηση των παλιότερων έργων και την αυθαίρετη επανασυγκόλληση επιλεγμένων στοιχείων τους σε νέες πρωτότυπες συνθέσεις, για τη δημιουργία καινούργιων δήθεν έργων. Η συνταγή βάζει σε πειρασμό πολλούς μη δημιουργικούς ανθρώπους να σκυλεύουν αναίσχυντα τους νεκρούς, στο όνομα της πρωτοποριακής τέχνης, και να λαφυραγωγούν ανενόχλητοι τα θησαυροφυλάκια του παρελθόντος, κάνοντας μνημόσυνο με ξένα κόλλυβα».
ΤΑ ΕΥΤΕΛΗ ΕΙΔΗ
«Η επιστημονική μου σταδιοδρομία ξεκίνησε με μελέτες για τα λεγόμενα «ευτελή» είδη ψυχαγωγίας, την επιθεώρηση, τον καραγκιόζη, το καφέ αμάν -είδη που παρουσιάζουν πελώριο ερευνητικό ενδιαφέρον, αλλά που δεν καταδέχονταν να πλησιάσουν οι καθώς πρέπει μελετητές. Η έρευνά μου κατόπιν επικεντρώθηκε στις επαγγελματικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες των ηθοποιών και των θιάσων. Πρόσφατα έχω εκδώσει δύο βιβλία που καλύπτουν τα δύο δημοφιλέστερα ελληνικά δραματικά είδη των τελευταίων διακοσίων χρόνων, την κωμωδία και το ιστορικό δράμα. Αυτό τον καιρό προσπαθώ να ολοκληρώσω τον δεύτερο τόμο της μεγάλης πολύτομης μελέτης μου για τις περιοδείες των ελληνικών θιάσων στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, των Βαλκανίων και του Εύξεινου Πόντου, από την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους ώς τη Μικρασιατική Καταστροφή »
ΔΕΝ ΘΑ ΠΡΟΛΑΒΩ
«Με στενοχωρεί η σκέψη πως δεν θα προλάβω να γράψω τον τρίτο και τον τέταρτο τόμο του βιβλίου μου. Αλλά ξέρω ότι θα τους γράψουν κάποιοι από τους μαθητές μου κι αυτό μου δίνει μια αίσθηση συνέχειας. Οι νεότεροι συνάδελφοι θα με θυμούνται, όσο θα τους είναι χρήσιμα στη δουλειά τους τα βιβλία μου. Υστερα θα ξεπεραστούν κι αυτά από τη νεότερη έρευνα και θα αποστρατευθούν στα πιο απόμερα ράφια της βιβλιοθήκης, σαν τα κουφάρια αγωνιστικών αμαξιών που αναπολούν σε μια γωνιά του νεκροταφείου αυτοκινήτων τον βόμβο των αγωνιστικών τους ημερών».
Πολιτισμός Πολίτης
«Ως κριτικός θεάτρου κινδύνεψα από… κατάθλιψη, ομολογεί στο Γιώργο Βιδάλη στην «Ελευθεροτυπία» ο Θόδωρος Κρητικός, ο οποίος άφησε εποχή ως θεατρικός κριτικός («Ταχυδρόμος», «Ακρόπολη», «Ελευθεροτυπία»), από το 1968 έως το 1993. Με το κανονικό του όνομα, το Θόδωρος Χατζηπανταζής από το 1981 μέχρι το 2005 δίδαξε Θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Είναι ο πρώτος που δίδαξε αυτήν την επιστήμη στην Ελλάδα. Παράλληλα τα βιβλία του για το Κωμειδύλλιο, την Επιθεώρηση καθώς και άλλες μελέτες του αποτελούν πολύτιμες καταθέσεις στην βιβλιογραφία.
Ο ΘΟΔΩΡΟΣ ΚΡΗΤΙΚΟΣ
Για δύο πράγματα άφησε εποχή το Θ. Κρητικός. Για την αντικειμενικότητά του και για την οξυδερκή, διεισδυτική και συχνά καυστικά χιουμοριστική πένα του στις θεατρικές κριτικές του, που τις πιο πολλές φορές έμοιαζαν με χρονογραφήματα. Και για κάτι ακόμα: Για την επιμονή του να μην εμφανίζεται στα ΜΜΕ.
ΣΟΒΑΡΟΦΑΝΕΙΕΣ
Λέει:»Με απωθεί και με τρομάζει πάντα η σοβαροφάνεια, γιατί προδίδει πενία πνεύματος, γιατί αποτελεί το τελευταίο καταφύγιο των ανεγκέφαλων. Το χιούμορ είναι το ισχυρότερο τονωτικό του μυαλού και το λαμπρότερο λουλούδι του ανθρώπινου πολιτισμού. Ιδιαίτερα όταν υπονομεύει συνειδητά τον ίδιο τον διακινητή του».
ΞΕΡΕΤΕ ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ;
«Ξέρετε τι σημαίνει να κάθεσαι επί δύο ολόκληρες ώρες, δύο και τρεις φορές κάθε βδομάδα, να παρακολουθείς παραστάσεις συχνά απαράδεκτες, κακές, πρόχειρες, ασυνάρτητες και κακόγουστες; Πρόκειται για έναν αφύσικο τρόπο ζωής, που μπορεί να σου αλλάξει ριζικά τον χαρακτήρα, να σε μετατρέψει στα καλά καθούμενα σε άνθρωπο μοχθηρό, χαιρέκακο κι επιθετικό» εξηγώντας τα περί κατάθλιψης.
ΜΕ ΕΙΣΙΤΗΡΙΟ!
Παρότι κριτικός ήταν άγνωστος φυσιογνωμικά στα θέατρα και αντί να χρησιμοποιεί τις προσκλήσεις που λάβαινε στην εφημερίδα, έβγαζε εισιτήριο και πάντα πήγαινε διαφορετική μέρα από εκείνη της πρεμιέρας. «Η πιο γόνιμη διδασκαλία γίνεται με το παράδειγμα, μέσα από τα γραπτά σου, μέσα από τις επιλογές σου, μέσα από τον τρόπο που δουλεύεις» επισημαίνει.
ΟΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΕΠΑΦΕΣ
«Στα είκοσι πέντε χρόνια της καριέρας μου ως κριτικός απέφευγα συστηματικά οποιαδήποτε επαφή με τα καλλιτεχνικά κυκλώματα, αλλά και με τους πυρήνες εξουσίας που εκπροσωπούν οι επιτροπές των υπουργείων. Δεν το έκανα για να καλλιεργήσω γύρω μου την ατμόσφαιρα μυστηρίου που καλλιεργούσε, ας πούμε, στα γεράματά της η Γκρέτα Γκάρμπο. Το έκανα απλούστατα επειδή πίστευα, και πιστεύω ακόμη, ότι οι προσωπικές επαφές με τους κρινόμενους καθιστούν εξαιρετικά δύσκολη τη διαμόρφωση ανεπηρέαστης γνώμης και δυναμιτίζουν την αξιοπιστία της στην κρίση του αναγνώστη. Δεν χρειάστηκε βεβαίως να μεταμφιέζομαι για να παρακολουθώ τις παραστάσεις, να βάζω περούκες και ψεύτικα μουστάκια για να μη με αναγνωρίζει κανείς, όπως θα ήθελαν να πιστεύουν όσοι αγαπούν τους γαργαλιστικούς μύθους».
ΗΤΑΝ ΚΑΙΡΟΣ ΝΑ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΩ
«Διάλεξα την έρευνα και τη διδασκαλία, με την πεποίθηση ότι η χρησιμότητά μου στη θεατρική κριτική είχε εξαντληθεί. Δεν είχα πια να πω κάτι καινούργιο και σημαντικό. Ηταν καιρός να παραχωρήσω τη θέση μου σε νεότερους ανθρώπους, που θα έφερναν τη δική τους φρέσκια οπτική στον χώρο και θα άρθρωναν τον δικό τους φρέσκο λόγο».
«ΑΠΟ ΤΟΥ ΝΕΙΛΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΔΟΥΝΑΒΕΩΣ»
«Τον τελευταίο καιρό εργάζομαι περίπου δέκα ώρες τη μέρα, χωρίς να εξαιρούνται οι Κυριακές κι οι γιορτές, για να προλάβω να τελειώσω τον δεύτερο τόμο του «Από του Νείλου μέχρι του Δουνάβεως» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2002).
Η ΚΟΠΤΟΡΑΠΤΙΚΗ ΣΤΟΥΣ ΚΛΑΣΙΚΟΥΣ
Και για το θέμα που προκάλεσε συζητήσεις και το καλοκαίρι: «Η «κοπτοραπτική» στους κλασικούς, όπως λέτε, δεν παρατηρείται μονάχα στην Ελλάδα. Είναι μια ευρεσιτεχνία που κυριαρχεί εδώ και αρκετά χρόνια στο παγκόσμιο πρωτοποριακό θέατρο. Επινοήθηκε στο πλαίσιο του μεταμοντέρνου κινήματος, που επιτρέπει την αποσυναρμολόγηση των παλιότερων έργων και την αυθαίρετη επανασυγκόλληση επιλεγμένων στοιχείων τους σε νέες πρωτότυπες συνθέσεις, για τη δημιουργία καινούργιων δήθεν έργων. Η συνταγή βάζει σε πειρασμό πολλούς μη δημιουργικούς ανθρώπους να σκυλεύουν αναίσχυντα τους νεκρούς, στο όνομα της πρωτοποριακής τέχνης, και να λαφυραγωγούν ανενόχλητοι τα θησαυροφυλάκια του παρελθόντος, κάνοντας μνημόσυνο με ξένα κόλλυβα».
ΤΑ ΕΥΤΕΛΗ ΕΙΔΗ
«Η επιστημονική μου σταδιοδρομία ξεκίνησε με μελέτες για τα λεγόμενα «ευτελή» είδη ψυχαγωγίας, την επιθεώρηση, τον καραγκιόζη, το καφέ αμάν -είδη που παρουσιάζουν πελώριο ερευνητικό ενδιαφέρον, αλλά που δεν καταδέχονταν να πλησιάσουν οι καθώς πρέπει μελετητές. Η έρευνά μου κατόπιν επικεντρώθηκε στις επαγγελματικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες των ηθοποιών και των θιάσων. Πρόσφατα έχω εκδώσει δύο βιβλία που καλύπτουν τα δύο δημοφιλέστερα ελληνικά δραματικά είδη των τελευταίων διακοσίων χρόνων, την κωμωδία και το ιστορικό δράμα. Αυτό τον καιρό προσπαθώ να ολοκληρώσω τον δεύτερο τόμο της μεγάλης πολύτομης μελέτης μου για τις περιοδείες των ελληνικών θιάσων στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, των Βαλκανίων και του Εύξεινου Πόντου, από την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους ώς τη Μικρασιατική Καταστροφή »
ΔΕΝ ΘΑ ΠΡΟΛΑΒΩ
«Με στενοχωρεί η σκέψη πως δεν θα προλάβω να γράψω τον τρίτο και τον τέταρτο τόμο του βιβλίου μου. Αλλά ξέρω ότι θα τους γράψουν κάποιοι από τους μαθητές μου κι αυτό μου δίνει μια αίσθηση συνέχειας. Οι νεότεροι συνάδελφοι θα με θυμούνται, όσο θα τους είναι χρήσιμα στη δουλειά τους τα βιβλία μου. Υστερα θα ξεπεραστούν κι αυτά από τη νεότερη έρευνα και θα αποστρατευθούν στα πιο απόμερα ράφια της βιβλιοθήκης, σαν τα κουφάρια αγωνιστικών αμαξιών που αναπολούν σε μια γωνιά του νεκροταφείου αυτοκινήτων τον βόμβο των αγωνιστικών τους ημερών».
Πολιτισμός Πολίτης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου