Χάνς Κρίστιαν Άντερσεν : Ημερολόγιο

Ο Δανός γνωστός ποιητής και παραμυθάς Χάνς Κρίστιαν Άντερσεν, επισκέφτηκε την Αθήνα , νέα πρωτεύουσα της Ελλάδας που μόλις είχε απελευθερωθεί από τον τουρκικό ζυγό, το 1841.
Ο καθηγητής Ρός, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αθήνα, τον προσκάλεσε στό σπίτι του σε μιά μικρή γιορτή οργανωμένη προς τιμήν του, στη διάρκεια της οποίας δύο γνωστοί την εποχή εκείνη πλανόδιοι μουσικοί θα έδιναν ένα δείγμα της τέχνης τους. Ήταν μία αξέχαστη εμπειρία γιά τον Άντερσεν, που την κατέγραψε με αρκετές λεπτομέρειες στο ημερολόγιό του :

« Βρεθήκαμε μπροστά σε δύο Έλληνες από τη Σμύρνη, ο ένας με το βενετσιάνικο μαντολίνο του κι ο άλλος με ένα βιολί,όργανο που μόνο πρόσφατα εισάγεται στην Ελλάδα: ήταν ραψωδοί. Καθισμένοι με το αριστερό πόδι πάνω στο δεξί, άρχισαν να τραγουδούν. Πόσο πιό σωστά όμως θα ήταν αν βρίσκονταν στην ύπαιθρο, κοντά σε μιά φωτιά, με τα ψηλά βουνά ολόγυρά τους!
Πρώτα τραγούδησαν μαζί ένα ελληνικό μοιρολόγι, στιχούργημα του λαού την εποχή που ήταν ακόμα κάτω από τον ζυγό των Τούρκων, κι`αυτοί τους άρπαζαν τα κοπάδια και τις θυγατέρες τους. Δε μου φάνηκε ότι τραγουδούσαν και οι δύο τον ίδιο σκοπό : οι φωνές τους διασταυρώνονταν, κάποτε σιγανές και παραπονιάρικες, κάποτε σπαρακτικές και οργισμένες - σα να έκλαιγε ένας ολόκληρος λαός.
Μετά είπαν ένα τραγούδι του Ρήγα. Στη συνέχεια ακολούθησε ένα πολεμικό εμβατήριο που μ`ένα περίεργο τρόπο θύμιζε τη Μασσαλιώτιδα και, τέλος, ένας ύμνος γιά την άφιξη του βασιλιά Όθωνα στο Ναύπλιο. Έτσι έφτιαχναν ένα είδος νεότερης ιστορίας της Ελλάδας, που με συγκίνησε πολύ, γιατί η ιστορία που γράφεται με ήχους αγγίζει πιό βαθιά την καρδιά απ` αυτήν που είναι γραμμένη με λέξεις.
Ξαφνικά, χτύπησαν οι ραψωδοί τις χορδές και άρχισαν να παίζουν ένα ποτ πουρί από το Fra Diavolo, του Robert και άλλες νεότερες γαλλικές μελωδίες: ήταν απαίσιο! Σαν όραμα, είδα πως όλες αυτές οι λαϊκές μουσικές κάποτε θα σιγήσουν, και ξένα τραγούδια θα περάσουν στο λαό. Αλλά και σήμερα ακόμα, οι ραψωδοί μας, παίζουν με περισσότερο κέφι αυτές τις μελωδίες παρά τα δικά τους τραγούδια.
Τέλος, μας έδωσαν και ένα τούρκικο τραγούδι: μιά φωνή, χαμηλή, ακαταλαβίστικη και εντελώς κοιμισμένη - ήταν σα να έβλεπε στ`όνειρό του ένας μεθυσμένος οπιομανής έναν τρομερό εφιάλτη. Η φωνή, με τον ίδιο πάντα τόνο, συνοδεύοταν από ένα μονότονο κτύπημα σε μία μόνο χορδή. 'Οταν έφυγαν, μας φίλησαν τα χέρια και, σύμφωνα με το ελληνικό έθιμο, τα ακούμπησαν στο μέτωπό τους. Αισθάνθηκα γεμάτος από τις μουσικές τους ».

Από το βιβλίο της Μυρτώς Γεωργίου Νίλσεν, «Η Ελλάδα του Άντερσεν».

Απο ποστ του οργανοποιού Νίκου Φρονιμόπουλου σε ρεμπέτικο φόρουμ

Πραγματικά εντυπωσιακή αναφορά. απο το "πουθενά" και απο τον παραμυθά (Δανό) Αντερσεν, που ξέρει όλη η Υφήλιος εδω και ενάμιση αιώνα !! Εντυπωσιακή ακόμα η άγνοια μας γύρω απο πράγματα που ενδιαφερόμαστε και δε γνωρίζουμε και φανταζόμαστε τι ακόμα μας επιφυλάσσει το μέλλον ...
Κύττα σύμπτωση όμως, τις προάλλες ξεφύλλιζα μία έκδοση κάποιας εφημερίδας αφιερωμένη στον Παναγιώτη (ή Δημήτρη*) Ζωγράφο, τον ζωγράφο που ανέθεσε το 1936 ο Μακρυγιάννης να ζωγραφίσει τα που θυμόταν απο τις μάχες και τα διαδραματισθέντα το 1821. Εκει λοιπον διάβασα για πρώτη φορα ότι ο Μακρυγιάννης κάλεσε ένα ξένο ζωγράφο να αναλάβει αυτο το έργο, ο οποίος ήρθε στην Ελλάδα το 1935 αλλα δεν του άρεσε του Μ. και τελικά ανέθεσε το έργο αυτο στον Ζωγράφο !!! Και σκέφτηκα αμέσως, μήπως να ήτανε ο Μάρτιν Ρέερμπυ ο ξένος αυτος ζωγράφος που κάλεσε ο Μακρυγιάννης, που είναι ο Δανος ζωγράφος που απεικόνισε τον Γάϊλα κατασκευαστή του ταμπουρά του Μακρυγιάννη ;;
Περιέργως, το όνομα του ζωγράφου αυτου δεν έγινε γνωστο και αυτο σημειώνεται στο βιβλίο ...

*Δημήτρης Ζωγράφος & υιοι

υγ
Βέβαια το πιο αξιοσημείωτο είναι ότι ο Αντερσεν σε ανύποπτο χρόνο κάνει μια περιγραφή μιας κομπανίας και μάλιστα Σμυρνέϊκης που σημαίνει ότι απο τότε οι Σμυρνιοί ήταν ήδη "μπροστα" στο θέμα μουσική-διασκέδαση και μάλιστα κοσμική διασκέδαση -για να το ξεχωρίσουμε απο την παραδοσιακή ζυγιά- και κάνει ακόμα περιγραφή του ρεπερτορίου, με όσες γνώσεις έχει που δεν είναι και λίγες ... Ετσι βλέπουμε ότι ο βιολιστής και ο μαντολινιέρης -που μπορει νάναι και μπουζουξής ...- παίζουν απο ηπειρώτικα ή κλέφτικα μέχρι ευρωπαϊκά και απο εμβατήρια μέχρι εντεχνο-εθνικά τραγουδάκια, που ασφαλώς είναι απαιτούμενα απο το κοινο της εποχής !!
Να μην ξεχνάμε έπειτα ότι απο το 1870 και μετα αρχίζει στην Αθήνα των 30.000 πλέον κατοίκων, η μόδα των καφε-σαντούρ και καφε-αμάν, σε "κόντρα" των καφε-σαντάν όπου άδουν Γερμανίδες τραγουδίστριες ενω στα πρώτα παίζουν Σμυρνέϊκες κομπανίες και χορεύουν Αρμένισες !! (βλ. Θεοδ.Χατζηπανταζή : Της Ασιάτιδος Μούσης ερασταί"). Η μόδα αυτη θα επισκιαστεί γύρω στο 1895 απο την επικράτηση του Καραγκιόζη και λίγο αργότερα της Οπερέτας και Επιθεώρησης στο Θέατρο. Στη δεκαετία του 1900-'10 οι πρώτες ηχογραφήσεις γίνονται στα δύο μεγάλα ελληνικά κέντρα της εποχής Σμύρνη και Πόλη και περιλαμβάνουν αμφότερα τα μέλη, Ελληνικό και Ευρωπαϊκό, όπου το Ελληνικό περιλαμβάνει Κλέφτικα, Μικρασιάτικα, Ηπειρώτικα, Γιαννιώτικα, Σέρβικα, Μπαλλους και πολλους Αμανέδες κ.α. ενω το έταιρο περιλαμβάνει τραγουδάκια απο επιθεωρήσεις, οπερέτες, καντρίλιες κ.α. Στη δεκαετία του 1910 προστίθενται πολλα εθνικο-πατριωτικά και εμβατήρια αφου η Ελλάδα βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση σε όλη τη δεκαετία και σιγα σιγα διαμορφώνονται τα πρώτα μάγκικα ρεμπέτικα (Ελλη, Και γιατί δε μας το λες) ενω τα μάγκικα της φυλακής δημιουργούνται, μένουν όμως αγραμμοφώνητα ...
Εντυπωσιακό ακόμα το ότι όταν επίσημα μαθαίνουμε μόνο την "Πανδώρα" και τα "Μισμαγιά" απο τα χρόνια εκείνα ή λίγο πριν ... δηλαδή έντεχνα κοσμικά τραγούδια με στίχους στην καθαρεύουσα, να μαθαίνουμε απο τον παραμυθά Αντερσεν ότι κάποιοι γνωστοι πλανόδιοι Σμυρνιοί μουσικοί του τότε, κατάφερναν να παίζουν γαλλικά τραγούδια της μόδας !! Ασσύληπτης αξίας πραγματικά πληροφορία !! Που τα άκουσαν άραγε ;; Στο ραδιόφωνο ;;...
Και τέλος να παίζουν ανατολίτικα ή αράπικα (εκ της αραπιάς=Αφρική ή εκ της Αραβίας) κάτι που πάντα υπήρχε στο ρεπερτόριο των λαϊκών μουσικών, όπως στην Κρήτη όπου υπήρχε και ο ομώνυμος λικνιστικός χορός (χάθηκε γύρω στο 1955)