Ο Μάρκος Βαμβακάρης και το μπουζούκι στην Ελληνική δισκογραφία

Σαν σήμερα έφυγε απο τη ζωη ο Μάρκος Βαμβακάρης το 1972 σε ηλικία 67 χρόνων.

Βλέποντας τη βιογραφία του Μάρκου σε βιβλία, αφιερώματα κλπ θέλω να σημειώσω ότι συνηθίζουν πολλοι να αναφέρουν πρώτα την περιβόητη και θρυλική ΜΑΝΤΡΑ του Σαραντόπουλου και κατόπιν οτι ο Μάρκος ηχογράφησε κάπου 2 χρόνια πριν !!
Είναι άξιο λόγου οτι ο Μάρκος και πριν απο αυτον ο Μπάτης και ο Δελιάς ηχογράφησαν απο το 1932, πρώτοι μετα το Θανάση Μανέτα που ηχογράφησε 3 τραγούδια στην Ελλάδα ιστορικά !! Ακόμα δεν έχει διευκρινιστεί πως και πότε ακριβώς έγιναν όλα αυτα, υπάρχουν ακόμα κάποιες χύμα πληροφορίες για να προσδιορίσουμε τον ακριβή χρόνο. Εχουμε λοιπον και λέμε :

1930
Ενα άγνωστο ακόμα πρόσωπο ο Κωστης, πιθανότατα ο Κώστας Μπέζος, μόνος ή με κάποιον άλλο ρεμπέτη, πιθανόν λένε κάποιοι τον Σκαρβέλη ηχογραφεί στην Αμερικάνικη Victor 4 ρεμπέτικα τραγούδια με κιθάρα σε απομίμηση μπουζουκιού μέσα στο 1930, παράλληλα με το Γιώργο Κατσαρό που ηχογραφεί μάγκικα τραγούδια με κιθάρα απο το 1927 ανάμεσα σε κανταδόρικα και παραδοσιακά. Είναι τα : "Ησουνα ξυπόλητη, Στην υπόγα, Γιάννης χασικλής και Κάηκε ένα σχολείο". Να υπομνήσουμε ότι τραγούδι με τίτλο "Παξιμαδοκλέφτρα" είχε κυκλοφορήσει το 1926 που δεν ήταν το ίδιο με το "Ησουνα ξυπόλητη".
(πηγες : Παναγιώτης Κουνάδης, Διονύσης Μανιάτης, Τίτος Καλλίρης, αρχείο Κολούμπια)
Το διάστημα αυτο ο Μάρκος είναι ο πιο περιζήτητος μπουζουξής στον Πειραιά, στους τεκέδες, ταβέρνες, γλέντια σε σπίτια και παρέες. Οι παλιοί μπουζουξήδες Μπογιατζής, Σκριβάνος, Ρεγγίνας, Νιανιούρης, Γυαλιάς, Αίβαλιώτης, Χαρίλαος Κηρομύτης κ.α. παίζαν σε τεκέδες, καφενεία και ταβέρνες όποτε λάχαινε ...
Οπως λεει ο Μπαγιαντέρας και ο τεκετζής Πολυκανδριώτης, οι τεκέδες ειχαν διακυμάνσεις, ήταν και κυριλέ στην Ακτη στον Πειραιά με τουμπεκί καπνο αλλα και εξοχικοί, πιο μικροι σε συνοικίες, αυτοσχέδιοι και σπηλιές όπου φουμέρνανε την τσίκα και το μαύρο !! Μετα το ΄36 κλείσαν ολοι οι τεκέδες και οι ναργιλέδες σταδιακά αποσύρθηκαν. Στα Χανιά ναργιλέδες είχε ένα καφενείο μέχρι το 1970 !!
(πηγες : Κικη Καλαμαρά, Αγγέλα Βέλλου-Κάϊλ, Μπαγιαντέρας, Κώστας Χατζηδουλής, Μιχάλης Γενίτσαρης, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Παν.Κουνάδης)

1931
Ο μπουζουξής Γιώργος Μανέτας ηχογραφεί το "Μεμέτη" με το Νούρο και σαντουρόβιολα σε μια κόπια που πρέπει να κυκλοφόρησε σε πολυ λίγα αντίτυπα. Το ίδιο τραγούδι χωρις μπουζούκι κυκλοφόρησε σε δίσκο με τον ίδιο αριθμό !!! Αυτο μας κάνει να φανταζόμαστε το δισταγμό της εταιρείας !!
(πηγη : Σταύρος Κουρούσης που είχε το δίσκο !!)
Ο Γιώργος Μανέτας, με τον Ιωάννη Σπαχάνη και το Γιάννη Λειβαδιτη, Αθηναίο σαντουριέρη ηχογραφούν το θρυλικό δίσκο με τα 2 μάγκικα τραγούδια : "Τα δίστιχα του μάγκα, Καλε μάνα δεν μπορω"
Εδω ευτυχώς για μας μεταβιβάζεται ο τρόπος που παίζονταν τα μάγκικα τότε στο μπουζούκι και η μάγκικη-κουτσαβάκικη εκφορά στο τραγούδι απο τον αγνώστων λοιπων στοιχείων ΣΠΑΧΑΝΗ !!
(στοιχεία : Charles Howard, Πανος Σαββοπουλος-ραδιοφωνο)
Μεσα στο 1931 ο Κωστης ηχογραφεί ακόμα 4 τραγούδια στη Victor τα : "Ντερτιλίδικος χορος, Τρούμπα, Αδυνάτισα ο καϋμένος, Τούτο το καλοκαιράκι"

1932
Στις αρχες του 1932 κυκλοφορεί ένας δίσκος ηχογραφημένος στην Αμερική με τον μπουζουξή Ιωάννη Χαλικιά ή Jack Gregory και συνοδεία με τον κιθαρίστα Σοφοκλή Μικελίδη με τα οργανικά "Μινόρε του τεκε" και "Το μυστήριο" παιγμένα με μπουζούκι τρίχορδο και κιθάρα !!
Πρέπει να έκαναν θραύση στην Ελλάδα !! Κυκλοφόρησαν σε 3 διαφορετικούς δίσκους, στην Columbia Ελλάδας και Columbia Αμερικής. Μάλιστα στην Col. Ελλάδας η μία έκδοση είχε το χαρακτηριστικό DGX που δε συναντάμε κάπου αλλου !! Λίγο αργότερα ο Χαλικιάς ηχογραφεί μόνο με μπουζούκι δύο ζεϊμπέκικα, τα "Ραστ του τεκε" και "Μουρμούρικο". Οι εταιρείες μάλλον τότε πήραν θάρρος και έβαλαν στα πλάνα τους να ηχογραφήσουν δίσκο με μπουζούκι και άρχισαν να κυττάνε προς Πειραια μεριά ...
Στα μέσα του 1932 ο Γιώργος Τσορός ή Μπάτης ηχογραφεί στην Columbia το "Σούχει λάχει" και τον αμανέ "Μπάτης ο δερβίσης" στο τέλος του οποίου παίζει ένα ωραίο οργανικό ζεϊμπέκικο ο Ανέστος Δελιάς !!
Στα τέλη του ΄32 ο Μάρκος ηχογραφεί στην Columbia του Θεμ.Λαμπρόπουλου ένα ταξίμι και ένα τραγούδι, τα : "Ταξίμι Σιρφ" και "Εφουμάραμ' ένα βράδυ" Κιθάρα παίζει ο Σπύρος Περιστέρης
Σε πρόσφατη συνέντευξη η κόρη του Στράτου Παγιουμτζή μας πληροφορεί ότι τον καιρο που ο Στράτος ήταν βαρκάρης ακόμα και μετέφερε επιβάτες στην προκυμαία, κάποιος δισκογραφικός παράγοντας τον άκουσε να τραγουδάει με τη βροντερή φωνη του και τον κάλεσε να γράψει δίσκο στην εταιρεία. Ετσι λέει ότι ο Στράτος πήγε τον Μπάτη πρώτος στο στούντιο όπου φανταζόμαστε έγραψαν τα "Ζεϊμπεκάνο Σπανιόλο" και "Μάγκες καραβοτσακισμένοι" στα οποία τραγουδάει ο Στράτος που όμως είναι μεταγενέστερες κυκλοφορίες απο τα προηγούμενα δύο και υπάρχει και μία διαφορετική ερμηνεία γιατί τραγούδησε ο Στράτος. Ακουστικά και μόνο φαίνεται πιο πρωτόγονη η ηχογράφηση των 2 πρώτων αφου δεν είχαν καν συνοδεία απο κιθάρα και η ηχοληψία φαίνεται πιο "άπειρη" ... πάντως είναι σημαντικό στοιχείο και αυτο !!
Ο ίδιος ο Μάρκος θυμόταν ότι η πρώτη του ηχογράφηση ήταν το "Καραντουζένι" (Επρεπε ν'αρχόσουνα μάγκα μεσ'τον τεκε μας) στην Parlophone των Εβραϊκής καταγωγής Μάτσα-Μπενβενίστε, που ο Κουνάδης τοποθετεί στο 1933 και ο Μανιάτης στο 1932. Το πιθανότερο είναι ότι το "Καραντουζένι" προηγήθηκε του "Εφουμάραμε..." και ηχογραφήθηκε μεταξύ Οκτώβρη-Δεκέμβρη 1932.
Ο στιχουργός και μάγκας του Πειραιά Νίκος Μάθεσης θυμάται ότι με δικη του μεσολάβηση ο Τούντας δέχτηκε το Μάρκο στην Odeon. Συγκεκριμένα ο Μάθεσης σαν στιχουργός καθιερωμένος ήδη, έπεισε τον Μίνωα Μάτσα να γράψει δίσκο με μπουζούκι και ειδικά με κάποιον χασάπη απο τον Πειραιά που είναι ξακουστός ! Ο Μάτσας τον παρέπεμψε στον Τούντα και μια μέρα (μάλλον) το 1932, στο μαγαζί του "Μουρούζη" όπου τραγούδαγε η Ρίτα Αμπατζή, ο Τούντας έδωσε ένα σημείωμα στο Μάθεση να το δώσει στο Μάρκο και με αυτο να πάει να τον βρει. Ετσι κι έγινε, ο Μάρκος έγραψε το "Καραντουζένι" και ο Μάθεσης το έμαθε μετα, αφου το τραγούδι είχε κυκλοφορήσει και έκανε πάταγο ! Αρχισε τότε να "στραβώνει" με το Μάρκο που δεν του είπε τίποτα ενω αυτος ήταν ο μεσολαβητής στην εταιρεία ... Λίγο αργότερα, τις Απόκριες του ΄33 ο Μάρκος και ο Μάθεσης πήγαν σε κεντρικό ξενοδοχείο όπου ο Μάρκος ηχογράφησε το "Χαρμάνη" και τον "Δερβίση". Στην ουσία ο Μάθεσης "στράβωσε" προφανώς γιατί ήθελε να φτιάχνει αυτος τους στίχους και ο Μάρκος τη μουσική. Είναι γνωστο ότι τα πρώτα τραγούδια που έγραψε ο Μάρκος, ήταν δικα του τραγούδια του τεκε και διασκευές ανώνυμων αδέσποτων, μάγκικα και νταήδικα, που μπορει μεν να στερούνται στιχουργικής δεινότητας, αλλα είναι βγαλμένα μέσα απο την ιδιόμορφη αυτη κουλτούρα του τεκε και της μαγκιάς όπου εθήτευσε τα προηγούμενα χρόνια και πήρε μαθήματα απο τους παλιούς μάγκες και που τελικά είναι μουσικά και στιχουργικά κειμήλια !!
Είναι λοιπον αδιευκρίνιστο ποια ακριβώς είναι τα 2 πρώτα τραγούδια που ηχογράφησε ο Μάρκος, απο το 1933 όμως και μετα ηχογραφεί περίπου 10-15 τραγούδια το χρόνο ίσως και παραπάνω ...
Ο Μάρκος και η ΠΕΙΡΑΙΏΤΙΚΗ ΤΕΤΡΑΣ λοιπον, πριν ακόμα τη Μάντρα του Σαραντόπουλου -όπου ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 1934 και συνέχισαν για λίγο στη χειμερινή σαιζον 1934-'35- είχαν κάνει ήδη όνομα και έπαιζαν σε όλο τον Πειραιά και στην επαρχία !! Στου δε Σαραντόπουλου πριν απο αυτους δεν έπαιζε κανας τυχαίος ... κάθε άλλο !! Έπαιζαν ο Στελλάκης, ο Κάβουρας βιολί και Σμυρνέϊκη κομπανία !!